W tym roku, po raz pierwszy, w badaniach ruchu turystycznego sprawdzano wiedzę odwiedzających Małopolskę na temat oferowanych na jej obszarze produktów turystycznych w postaci różnorodnych szlaków tematycznych.

Respondentom przedstawiono listę szlaków biegnących przez obszar województwa małopolskiego:

• Szlak Orlich Gniazd,
• Małopolskie Szlaki Papieskie,
• Szlak Architektury Drewnianej,
• Małopolska Trasa UNESCO,
• Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej,
• Małopolski Szlak Renesansu,
• Szlak św. Jakuba,
• Szlak Rzemiosła Małopolski,
• Małopolski Szlak Winny,
• Małopolska Trasa Smakoszy.

Do uczestników badania zwrócono się z prośbą o określenie czy słyszeli o takim szlaku, a jeśli tak, to czy z niego korzystali.

Wśród gości i turystów krajowych stosunkowo dobrze znane są: Szlak Orlich Gniazd (znany przez 68% odwiedzających), Małopolskie Szlaki Papieskie oraz Szlak Architektury Drewnianej (znane przez 63% odwiedzających). Te trzy szlaki cieszą się również największą skalą wykorzystania, gdyż przebyło je od 25% do 31% odwiedzających Małopolskę. Stosunkowo dobrze znana i często odwiedzana jest również Małopolska Trasa UNESCO, o której słyszała niemal połowa odwiedzających krajowych, a 1/5 z trasy tej korzystała. Pozostałe szlaki znane są przez mniej niż 1/3 odwiedzających krajowych a w przypadku Małopolskiej Trasy Smakosza czy Małopolskiego Szlaku Win ponad 80% odwiedzających zadeklarowało, iż nigdy nie słyszało o takich trasach, a korzystało z nich zaledwie 4% odwiedzających region.

Wśród odwiedzających zagranicznych hierarchia szlaków tematycznych wyróżniona ze względu na stopień wiedzy o ich istnieniu jest zbliżona, choć nieznacznie lepiej od Szlaku Orlich Gniazd znana jest Małopolska Trasa UNESCO oraz Małopolskie Szlaki Papieskie. Skala znajomości i wykorzystania szlaków przez odwiedzających spoza Polski dalece jednak odbiega od wyników odnotowanych wśród odwiedzających krajowych, gdyż co najmniej 2/3 rezydentów zagranicznych nie słyszało nigdy o żadnym z wymienionych szlaków tematycznych. O Małopolskich Szlakach Papieskich i Małopolskiej Trasie UNESCO słyszała 1/3 odwiedzających zagranicznych a 12-13% korzystało z tych tras, co jest wynikiem najkorzystniejszym spośród wszystkich analizowanych szlaków. Co dziesiąty odwiedzający z zagranicy korzystał również ze Szlaku Orlich Gniazd i Szlaku Architektury Drewnianej – przynajmniej w drobnej ich części. Biorąc pod uwagę fakt, iż mowa o osobach przybywających spoza Polski, sytuację, w której ponad ¼ odwiedzających zagranicznych słyszała w ogóle o danym produkcie a 1/10 korzystała z niego – uznać można za całkiem korzystną. Podobnie jak w przypadku odwiedzających krajowych najmniejszy odsetek odwiedzających zagranicznych słyszał o Małopolskiej Trasie Smakosza oraz o Małopolskim Szlaku Winnym – zaledwie 11% słyszało, w tym 2% korzystało ze szlaków.

(Źródło: Badania ruchu turystycznego Małopolski w 2015 roku)

Więcej informacji o raporcie

Zobacz wyniki badań ankietowych dotyczących znajomości szlaków kulturowych w Małopolsce przeprowadzone przez Małopolski Instytut Kultury w 2013 r.

Odznakę można zdobyć podczas wycieczek Małopolskim Szlakiem Papieskim im. św. Jana Pawła II, trasą główną prowadzącą z Kalwarii Zebrzydowskiej do Starego Sącza liczącą w sumie 231 kilometrów oraz tzw. wariantami Małopolskiego Szlaku Papieskiego.

Klasztor ss. Klarysek w Starym Sączu, fot. M. Klag (MIK)

Odznaka posiada cztery stopnie: żółto-biały, brązowy i srebrny oraz złoty. Zdobycie odznaki zależy
od ilości przebytych tras turystycznych. Do wyboru jest dziesięć wariantów tras. Żółto-biała odznaka zostaje przyznana za przejście całej głównej trasy Małopolskiego Szlaku Papieskiego (Kalwaria Zebrzydowska – Stary Sącz), brązowa i srebrna oraz złota za zdobycie analogicznie dwóch, trzech
i czterech kolejnych szlaków z proponowanych ich wersji. Odznakę turystyczną Małopolskiego Szlaku Papieskiego im. św. Jana Pawła II przyznaje Centralny Ośrodek Turystyki Górskiej PTTK w Krakowie oraz upoważnione przez niego oddziały PTTK.

Regulamin
Wykaz tras i punktacja

Mat. organizatora

Podczas konferencji z udziałem środowisk akademickich i mediów, organizatorów turystyki, właścicieli i dysponentów obiektów sakralnych, będzie mowa o roli pielgrzymowania i turystyki religijnej w poszczególnych krajach oraz o wzajemnej współpracy miejsc kultu religijnego.

Mat. organizatora

Czytaj więcej

• Karpacko – Galicyjski Szlak Naftowy
• Małopolska Droga św. Jakuba
• Małopolska Wieś Pachnąca Ziołami
• Małopolski Szlak Geoturystyczny
• Małopolski Szlak Literacki
• Małopolski Szlak Owocowy
• Małopolski Szlak Papieski im. Jana Pawła II
• Solny Szlak
• Szlak Architektury Drewnianej
• Szlak Architektury Gotyckiej
• Szlak Bursztynowy Greenways
• Szlak Cerkwi Łemkowskich
• Szlak Cmentarzy Wojskowych z I Wojny Światowej
• Szlak Cysterski – pętla małopolska
• Szlak Dziedzictwa Kulturowego Podtatrza
• Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej
• Szlak Gniazd Rodowych Lubomirskich
• Szlak Greenways Kraków-Morawy-Wiedeń
• Szlak Maryjny Częstochowa-Mariazell
• Szlak Młodopolska Małopolska
• Szlak Naftowy
• Szlak Orlich Gniazd
• Szlak Oscypkowy
• Szlak Renesansu
• Szlak Romański
• Śladami Żydów Małopolskich
• Szlak Średniowiecznych Miasteczek Małopolski
• Szlak Średniowiecznych Rynków
• Szlak Tradycyjnego Rzemiosła Małopolski
• Szlak Via-Regia
• Szlak Warowni Jurajskich
• Małopolska Trasa UNESCO

Fot. arch. MIK

Fot. arch. MIK

Fot. arch. MIK

Prawie 2/3 uczestników badań korzysta z oferty szlaków kulturowych, w głównej mierze wybierając te oferujące zwiedzanie zabytków (Szlak Architektury Drewnianej, Szlak Cerkwi Łemkowskich) lub ofertę aktywnej wędrówki tematycznej (np. Szlakiem Orlich Gniazd lub śladem górskich wędrówek Jana Pawła II). Badanie ankietowe dotyczyło stanu wiedzy na temat małopolskich szlaków kulturowych (Które szlaki Pan / Pani zna?) oraz tego jak te informacje przekładają się na impuls do wyprawy w Małopolskę (Z oferty których szlaków Pan / Pani skorzystała?). Jak pokazują wyniki wiedza o istnieniu szlaku nie zawsze przekłada się na interesującą ofertę wyjazdową. W ankiecie pojawiło się też pytanie dotyczące oferty z jakiej turyści korzystają najczęściej. Respondenci wskazali przede wszystkim: możliwość zwiedzania zabytków lub pozyskania informacji o obiektach na szlaku z np. tablic, materiałów drukowanych czy stron internetowych. Nieco mniejszym zainteresowaniem cieszą się wydarzenia organizowane na szlakach, warsztaty czy możliwość zakupu produktów regionalnych. Warto zaznaczyć, że ankieta obejmowała szlaki kulturowe znajdujące się, głównie, poza największymi miastami regionu: Krakowem, Tarnowem i Nowym Sączem. Uczestnicy badań trafnie zauważyli, że większość szlaków kulturowych ogranicza się do oferty związanej zaznajomieniem się z tablicami informacyjnymi. Szlaki kulturowe będące żywymi przedsięwzięciami partnerskimi, platformami kreowania tzw. produktów turystyki kulturowej są o wiele rzadsze (Szlak Tradycyjnego Rzemiosła Małopolski, Szlak Renesansu). W bezpośrednich rozmowach wiele osób doceniało np. działania na Szlaku Architektury Drewnianej związane z organizacją wydarzeń muzycznych oraz zapewnieniem bezpłatnego wstępu i oprowadzania po niektórych obiektach na szlaku.

Poniżej przedstawiamy szlaki, wraz z ich krótkim opisem, które zostały uwzględnione w programie.

Część z nich prezentowaliśmy już na naszej stronie – zapraszamy do zapoznania się z nimi.

Wybór istniejących i funkcjonujących tematycznych szlaków dziedzictwa kulturowego:

• Szlak Architektury Drewnianej – samochodowy szlak turystyczny o łącznej długości ok. 1500 km, obejmuje 6 tras lokalnych, 249 zespołów architektonicznych od kaplic i kościołów, cerkwi, młynów po wiejskie chałupy i drewniane dwory, w tym 4 obiekty wpisane w 2003 roku na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturalnego i Naturalnego UNESCO.
• Szlak Architektury Gotyckiej– prowadzony jest przez miejscowości, w których zachowały się zabytki gotyckie. Są wśród nich ruiny zamków, kościoły i klasztory, zachowane układy przestrzenne z reliktami murów gotyckich. Szlak rozpoczyna się w Czorsztynie, prowadzi przez Grywałd, Stary Sącz, Nowy Sącz, Tropie, Czchów, Lipnicę Murowaną, Dębno i Tarnów.
• Szlak Orlich Gniazd – szlak pieszy i rowerowy łączący Kraków z Częstochową, o długości na terenie Małopolski 91 km. Wytyczony wzdłuż dawnej małopolskiej linii obronnej, którą tworzyły zamki obronne budowane na wapiennych skałach jak orle gniazda. Trasa prowadzi przez Zespół Jurajskich Parków Krajobrazowych i Ojcowski Park Narodowy oraz atrakcyjne krajobrazowo tereny, gdzie podziwiać można wzniesienia i skały wapienne o oryginalnych formach, ostańce i liczne jaskinie krasowe.
• Szlak Cerkwi Łemkowskich – szlak wytyczony na terenie gminy Krynica-Zdrój, prowadzi do drewnianych i murowanych cerkwi łemkowskich usytuowanych m.in. w Krynicy-Zdrój, Bereście, Polanach, Piorunce, Czyrnej, Mochnaczce, Tyliczu, Muszynce.
• Szlak Cmentarzy Wojskowych z I Wojny Światowej – szlak na terenie powiatu gorlickiego i tarnowskiego obejmuje ponad 30 cmentarzy.
• Szlak Pierścień Jurajski – biegnący z Krakowa przez najciekawsze tereny południowej części Wyżyny Krakowsko-Częstochowskiej. Trasa biegnie przez teren czterech parków krajobrazowych: Bielańsko-Tynieckiego, Dolinek Krakowskich, Rudniańskiego i Tenczyńskiego. Na trasie znajduje się blisko 100 atrakcji turystycznych, w tym ponad 30 zabytków, muzea i galerie, ponad 30 atrakcji przyrodniczych oraz ścieżki dydaktyczne.
• Karpacki Szlak Rowerowy – rowerowy szlak turystyczny o długości około 800 km, biegnący przez ponad 30 gmin w Małopolsce oznakowany kierunkowskazami i tablicami informacyjnymi.
• Szlak Maryjny Częstochowa – Mariazell – szlaki pieszo-rowerowy, prowadzony po istniejących już szlakach oraz szlak drogowy. Główna trasa Szlaku Maryjnego na odcinku polskim, tj. od Częstochowy do Zakopanego wynosi 323 km, w tym w województwie śląskim 102,5 km, w woj. małopolskim 220,5 km, a trasy boczne wynoszą 86 km. Na trasie Szlaku Maryjnego znajduje się około 20 sanktuariów, zabytkowe kościoły drewniane oraz zespoły architektury drewnianej, m.in. w Lanckoronie i Wygiełzowie, a także w dziewięciu miejscowościach ważniejsze obiekty architektury obronnej.
• Szlak Bożogrobców – prezentujący historię i rolę Zakonu Bożogrobców w dziejach Kościoła i kultury polskiej, który już w 1163 roku pojawił się w Miechowie. Szlak oznakowany za pomocą tablic informacyjnych w miejscowościach związanych z Bożogrobcami: Miechów, Chełm, Uniejów, Chodów, Siedliska, Sławice, Wrocimowice.
• Szlak Średniowiecznych Miasteczek Małopolski – szlak prowadzi poprzez ciekawe architektonicznie miasteczka o średniowiecznym rodowodzie. Na szlaku znajduje się kilkanaście miasteczek i miejscowości, m.in.: Bobowa, Ciężkowice, Czchów, Dobczyce, Lanckorona, Lipnica Murowana, Nowy Wiśnicz, Stary Sącz, Szczyrzyc, Tuchów, Wojnicz i Zakliczyn.
• Małopolski Szlak Oscypka – szlak oznakowany za pomocą tablic informacyjnych, łączący bacówki produkujące oscypek w powiatach: nowotarskim, tatrzańskim i nowosądeckim.
• Barani Szlak – szlak kulinarny łączący miejsca, w których można poznać walory smakowe i zdrowotne mięsa jagnięcego i przetworów z owczego mleka: serów, oscypków, buncu. Szlak prowadzi od Rytra poprzez górskie szlaki pasma Jaworzyny do gminy Łabowa i Krynicy-Zdroju.
• Trakt Maziarski – trasa przewozów tradycyjnym konnym wozem maziarskim turystów z miejscowości Łosie przez Bielankę do Szymbarku.
• Szlak Jaskiniowców – szlak o długości ok. 10 km na obszarze gminy Wolbrom przebiega w terenie, który zamieszkiwany był przez naszych przodków w jaskiniach w Skałach Zegarowych, w jaskini Jasnej Strzegowskiej i Biśnik. Stanowi atrakcyjne uzupełnienie walorów widokowych i obiektów turystycznych dla przebiegających w pobliżu szlaków Orlich Gniazd oraz Warowni Jurajskich.
• Szlak Budapeszt – Kraków – Gdańsk („Bursztynowy”) – to polsko-słowacko-węgierska inicjatywa ekoturystyczna realizowana wzdłuż cennego przyrodniczo i kulturowo historycznego traktu od Budapesztu przez Bańską Szczawnicę po Kraków. Trasa dziedzictwa, którą tworzy międzynarodowy szlak rowerowy oraz lokalne pętle tematyczne, eksponuje unikalne wartości zakątków Bursztynowego Szlaku, ich przyrodę, tradycje, lokalną kuchnię, rzemiosło, sztukę, imprezy i jarmarki. 
• Szlak Kraków – Morawy – Wiedeń („Zielony”) – to szlak dziedzictwa przyrodniczo-kulturowego tworzony na bazie sieci tras rowerowych, pieszych, wodnych, konnych oraz edukacyjnych ścieżek tematycznych. Jego oś główną stanowi 780-kilometrowa trasa rowerowa, która łączy zabytkowe miasta i miasteczka, a także cenne przyrodniczo, krajobrazowo i kulturowo tereny wiejskie w samym sercu Europy Środkowej. Trasa zaczyna się w Krakowie na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej i biegnie przez Dolinę Oświęcimską, Ziemię Pszczyńską i Śląsk Cieszyński. Szlak prowadzi przez Beskidy na pograniczu polsko-czeskim, a następnie przez Morawy Południowe, gdzie pośród winnic dociera do Dolnej Austrii i Wiednia. W ramach inicjatywy greenway mieszkańcy terenów wzdłuż szlaku zachęcani są do sadzenia lokalnych odmian drzew owocowych, aby zielony szlak Kraków–Morawy – Wiedeń stał się w przyszłości najdłuższą aleją drzew owocowych w Europie.
• Szlak Rzemiosła Tradycyjnego Małopolski – to innowacyjny i długofalowy projekt, w ramach którego zgromadzono i nawiązano liczne kontakty z regionalnymi artystami i rzemieślnikami zajmującymi się m.in. koronkarstwem, garncarstwem, rzeźbą, zabawkarstwem. Projekt obejmuje 4 zupełnie unikatowe szlaki turystyczne (Suski, Limanowski, Sądecki i Gorlicki), które prowadzą przez 39 miejscowości, dając możliwość poznania aż 80 twórców w ramach 21 różnych rzemiosł.
• Małopolska Trasa UNESCO – trasa wiedzie przez 8 miejsc w Małopolsce wpisanych na Listę światowego dziedzictwa kulturalnego i przyrodniczego UNESCO: Kraków – Oświęcim – Kalwaria Zebrzydowska – Dębno Podhalańskie – Sękowa – Binarowa – Lipnica Murowana – Wieliczka.
• Szlak Solny – szlak łączy najważniejsze obiekty naziemne istniejące oraz miejsca po obiektach nieistniejących związane z historią soli.
• Śladami Żydów Małopolskich – trasa biegnąca od krakowskiego Kazimierza przez Tarnów, Nowy Sącz aż do Oświęcimia – przybliża przyjezdnym dziedzictwo kultury żydowskiej.
• Szlak Warowni Jurajskich – szlak turystyczny na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, na którego trasie leżą XIV-wieczne strażnice obronne, nieobjęte zasięgiem Szlaku Orlich Gniazd. Szlak prowadzi przez ruiny strażnic (Suliszowice, Przewodziszowice, Łutowiec, Ryczów), zamków (Ostrężnik, Morsko, Ogrodzieniec, Pieskowa Skała, Ojców), obok klasztoru w Grodzisku, przez Ojcowski Park Narodowy i rezerwaty (Ostrężnik, Góra Zborów, Smoleń).
• Krakowski Szlak Techniki – szlak tematyczny dziedzictwa przemysłowego prowadzący po zabytkach przemysłu, techniki i inżynierii w Krakowie: stacji kolejowej, browarze rodziny Götzów, przekopie Talowskiego i wiadukcie kolejowym, elektrowni teatru miejskiego, Kuźni Zieleniewskich, strażnicy pożarniczej, wiadukcie kolejowym nad ul. Grzegórzecką, przepuście drogowym przy ul. Miodowej, elektrowni krakowskiej, zajezdni tramwajowej, gazowni miejskiej, moście Podgórskim, moście Piłsudskiego, bulwarach Wiślanych, elektrowni podgórskiej i fabryce Schindlera.
• Karpacko-Galicyjski Szlak Naftowy – szlak ma na celu ocalenie od zapomnienia przeszłości kolebki przemysłu naftowego na Ziemi Gorlickiej. Szlak prowadzi przez miejsca związane z eksploatacją nafty i przemysłem naftowym: m.in. Kobylankę, Dominikowice, Ropicę Polską i Szymbark.
• Małopolski Szlak Papieski im. Jana Pawła II – trasa prowadzi drogami, którymi wędrował Jan Paweł II. Szlak Papieski został poprowadzony wzdłuż istniejących górskich szlaków PTTK. Szlak swoim zasięgiem obejmuje okolice Krakowa i Kalwarii Zebrzydowskiej, Pogórza Wielickiego i Ciężkowickiego oraz tereny Beskidów: Sądeckiego, Wyspowego, Gorców, Pienin, Tatr.
• Małopolski Szlak św. Jakuba – odtworzony w Polsce fragment Drogi św. Jakuba – europejskiej sieci szlaków pielgrzymich prowadzących do grobu św. Jakuba w Santiago de Compostela w Hiszpanii. Odcinek Małopolskiej Drogi prowadzi z Sandomierza do Krakowa. Jest jedną z odnóg Via Regia. W przyszłości Małopolska Droga św. Jakuba ma się połączyć z projektowanymi górnośląskimi szlakami prowadzącymi do Góry św. Anny i stamtąd do Niemiec, lub do Oświęcimia i Raciborza i stamtąd do Czech. Sandomierz w przyszłości będzie też ostatnim etapem projektowanej trasy prowadzącej z Lublina i łączącej się z małopolskim szlakiem.
• Szlak Renesansu w Małopolsce – szlak obejmuje obiekty: willę Decjusza w Krakowie, zamek w Suchej Beskidzkiej, lamus w Branicach, dwór w Jeżowie, zamek na Mirowie, ratusz w Tarnowie, Bazylikę Grobu Bożego w Miechowie oraz zespół pałacowy w Młoszowej.
• Szlak Zbójnicki – szlak ma na celu rozwój turystyki i krajoznawstwa oraz rozpowszechnienie wiedzy na temat folkloru, regionalizmu, historii, zwyczajów i obyczajów górali regionu karpackiego.
• Małopolska Wieś Pachnąca Ziołami – na szlaku tematyczny znalazły się 22 gospodarstwa agroturystyczne, które specjalizują się w uprawie ziół. Turyści, oprócz poznawania uroków wsi, mają możliwość spróbowania m.in. dań regionalnych i nalewek przygotowywanych na bazie roślin leczniczych. Większość gospodarstw ma także ofertę zabiegów odnowy biologicznej, opartych na kuracjach ziołowych, m.in. kąpielach oraz aromaterapii.
• Szlak Dziedzictwa Kulturowego Podtatrza – ideą szlaku jest stworzenie turystom możliwości odwiedzenia w sposób usystematyzowany pracowni twórców ludowych z terenu Podtatrza, warsztatów miejscowych rękodzielników kultywujących lokalne tradycje poprzez rękodzieło artystyczne, a także promocja tej twórczości.
• Szlak Godeł Szalayowskich – trasa w Szczawnicy wytyczająca jedyny, niepowtarzalny szlak wiodący wzdłuż budynków mieszkalnych wynajmujących pokoje dla kuracjuszy, oznaczonych drewnianymi tablicami – godłami szalayowskimi. Drewniane tablice, rodzaj szyldów z zamieszczoną na nich nazwą i malowidłem górale zwykli nazywać godłami, bliżej określając je „godłami szalayowskimi”, gdyż to Józefowi Szalayowi (1802–1876) – twórcy uzdrowiska, miejscowa tradycja przypisuje zarówno sam pomysł wprowadzenia na kwaterach gościnnych szyldów, jak i pierwotne wykonanie. Na przełomie minionych prawie dwustu lat odkąd drewniane tablice-godła szalayowskie wytyczają w Szczawnicy szlak turystyczny wiodący wzdłuż chat góralskich doliczono się tablic powstałych w różnych latach.

Planowane lub proponowane tematyczne szlaki dziedzictwa kulturowego:

• Szlak Cystersów,
• Szlak Romański w Małopolsce,
• Szlak Frontu Wschodniego I Wojny Światowej,
• Szlak Owocowy,
• Małopolski Szlak Wód Mineralnych,
• Szlak Winny w Małopolsce,
• Wiślana Trasa Rowerowa – trasa rowerowa,
• Trasa VeloDunajec (doliną rzeki Dunajec) oraz VeloRaba (doliną rzeki Raby) – trasa rowerowa,
• Trasa VeloSkawa (doliną rzeki Skawy) – trasa rowerowa,
• Trasa VeloBeskid oraz VeloTatra (łącząca Kraków z Zakopanym) – trasa rowerowa.

Na podstawie: Wojewódzkiego programu opieki nad zabytkami w Małopolsce na lata 2010–2013

Jedną z form upamiętnienia związków Jana Pawła II z Polską jest wytyczanie szlaków turystycznych wzdłuż tras wędrówek księdza Karola Wojtyły. Są to szlaki górskie i kajakowe poprowadzone najczęściej wzdłuż tradycyjnych szlaków turystycznych.

W 2003 r. w Krakowie została powołana Fundacja „Szlaki Papieskie”, której celem jest m.in. tworzenie nowych udokumentowanych szlaków. W tym samym roku z wytyczonych w Małopolsce szlaków został utworzony Małopolski Szlak Papieski, który biegnie z Krakowa i Kalwarii Zebrzydowskiej do Starego Sącza przez m.in. Beskidy, Gorce i Tatry.

Szlaki papieskie