Szlak Gniazd Rodowych Lubomirskich jest przebiega przez tereny południowo-wschodniej Polski i północnej Słowacji. Związany jest z rodem magnackim, który przez cztery wieki aktywnej obecności w dziejach Rzeczypospolitej pozostawił swój trwały ślad w jej historii.
Ród Lubomirskich piastował najwyższe godności, dzięki czemu wpływał na losy kraju. Wykazywał się także patriotyzmem i męstwem, biorąc udział w kampaniach wojennych. Wpływał na rozwój gospodarczy, fundował szkoły, budował wspaniałe rezydencje i świątynie, zakładał parki i ogrody, jak również wspierał artystów.
Miejscowości, w których istnieją po dziś dzień rezydencje i obiekty fundowane przez Lubomirskich, tworzą oryginalny, niezwykle atrakcyjny szlak turystyczny. Celem prezentowanego szlaku gniazd rodowych jest promowanie skarbów kultury narodowej, zachęcanie do odwiedzania ciekawych zakątków naszego kraju i szeroko rozumiana edukacja historyczna.
Turystyczny Szlak Gniazd Rodowych Lubomirskich, poprowadzony głównie drogami krajowymi, częściowo wojewódzkimi i lokalnymi, ma swój początek w Stalowej Woli, a kończy się w Wiśniczu. Jego długość wynosi 879 km, z czego aż 478 km leży na terenie Polski. Pozostała część leży na Ukrainie (247 km) i na Słowacji (154 km).
Dwanaście miejscowości zostało wyeksponowanych i zaliczonych do gniazd rodowych Lubomirskich, natomiast pozostałe, które były związane z rodziną magnacką, zyskały status ważnych i godnych zainteresowania.
Miejscowości na szlaku:
- Stalowa Wola – miasto położone na pograniczu Równiny Tarnobrzeskiej i Doliny Dolnego Sanu. W roku 1973 do Stalowej Woli przyłączono Rozwadów, który w 1723 r. stanowił własność Lubomirskich. Dzisiaj można tu zobaczyć wzniesiony w latach 1745–53, w stylu toskańskiego baroku, zespół klasztoru Kapucynów z podziemną nekropolią oraz kościoła farnego z XIX wieku.
- Baranów Sandomierski – położony w dolinie Wisły nad rzeką Babulówką. Znajduje się tutaj zamek obronny wzniesiony na planie prostokąta, do którego przyłączony jest piękny ogród zaaranżowany w stylu ogrodu włoskiego. Godnym obejrzenia w Baranowie Sandomierskim jest również murowany kościół wybudowany przez rodzinę Leszczyńskich.
- Rzeszów – miasto położone na pograniczu dwóch krain fizjograficznych: Podgórza Rzeszowskiego i Pradoliny Podkarpackiej. Główną atrakcję stanowi zamek wzniesiony niemal od podstaw w 1902 roku, dzisiaj znajduje się tutaj siedziba sądu. W kościele św. Krzyża podziwiać można rokokowe ołtarze z końca XVII wieku, bogatą dekorację stiukową oraz wiele zabytków związanych z Lubomirskimi: nagrobki, epitafia i inskrypcje.
- Boguchwała – znajduje się 8 km na południowy zachód od Rzeszowa. Główną atrakcją turystyczną jest pałac Lubomirskich, który zbudowano w stylu późnego baroku, z wykorzystaniem murów wcześniej istniejącego dworu obronnego. W pobliżu pałacu znajduje się kilka interesujących zabytków: murowany spichlerz (1850), brama wjazdowa (XIX wiek) i kamienna figura Św. Jana Nepomucena (XVII wiek).
- Łańcut – położony na północnym skraju Podgórza Rzeszowskiego. Zwiedzać tutaj można muzealny zespół zamkowy ze wspaniałymi pałacowymi wnętrzami (m.in. salę balową, jadalnię, sypialnię chińską, apartament turecki, salon zimowy, gabinet zwierciadlany), oranżerią i kolekcją zabytkowych pojazdów. Warte obejrzenia są również: murowana synagoga (1761), budynki kościoła i klasztoru Dominikanów, jak i kościół parafialny św. Stanisława, w którym zachowały się ślady działalności rodu Lubomirskich.
- Przeworsk – położony nad rzeką Mleczką. Tutaj siedzibą rodziny Lubomirskich był pałac wzniesiony w latach 1799–1807. Obecnie znajduje się w nim Muzeum Miasta Przeworska, w którym oglądać można eksponaty związane z historią miasta od najdawniejszych czasów, pamiątki związane z rodziną Lubomirskich oraz pałacowe wnętrza utrzymane w stylu epoki ich właścicieli.
- Przemyśl – miasto położone nad Sanem, dokładnie tam gdzie rzeka kończy swój bieg. Ciekawą atrakcją jest pałac zaprojektowany na planie prostokąta z przylegającymi ryzalitami i „basztami”, tarasem oraz wieżą z gloriettą widokową. Odremontowany budynek zachował swą pierwotną formę, lecz układ pomieszczeń wewnątrz został całkowicie zmieniony.
- Lwów – jest największym miastem Ukrainy Zachodniej, liczącym 740 tys. mieszkańców. Podziwiać tutaj można liczne zabytki i pamiątki związane z historią wielu narodów. Należą do nich: świątynie wielu wyznań, pałace, kamienice i budynki z różnych epok, muzea i galerie z bogatymi zbiorami. W Muzeum Historycznym, Galerii Sztuki i Bibliotece im. Stefanyka znajduje się część kolekcji z dawnego Muzeum ks. Lubomirskich.
- Stará Ľubovňa – położona w północnej części regionu Spisz, licząca 16 tys. obywateli. Obiektem cieszącym się ogromną popularnością jest wieża zamkowa, którą co roku odwiedza 60 tys. turystów.
- Podoliniec – miasto leżące nad rzeką Poprad. Główną atrakcją jest budynek zamku (obecnie mieści się w nim Urząd Miasta) i kościół św. Stanisława. We wnętrzu kościoła dominuje ołtarz główny z 10-metrowym obrazem przedstawiającym wskrzeszenie Piotra (Wskrzeszenie Piotrowina).
- Nowy Sącz – miasto powiatowe w województwie małopolskim. Miał doskonałe warunki rozwoju, przez co w liczbie królewskich nadań i przywilejów ustępował tylko Krakowowi. Godne uwagi są tutaj zabytkowe kościoły, dawna synagoga, Dom Gotycki (Muzeum Okręgowe) oraz Park Etnograficzny (skansen).
- Wiśnicz – miasto położone w powiecie bocheńskim. W roku 1933 utracił swoje prawa miejskie, aby ponownie otrzymać je w 1944 roku. Znajduje się tutaj gotycko-renesansowy kościół św. Wojciecha z 1520 roku, w którym można zobaczyć dzwon odlany przez Hansa Behama z Norymbergi (1545).
O atrakcyjności geograficznej i przyrodniczej szlaku stanowią liczne parki narodowe i krajobrazowe. Pamiętać należy, że trasę tę kilka razy przecina europejski dział wodny oddzielający zlewiska Morza Bałtyckiego i Czarnego.
Szlak, który łączy trzy sąsiadujące państwa, łączy także w sobie regiony o zróżnicowanej kulturze, religii, tradycjach, obrzędach i architekturze, co czyni go jeszcze bardziej interesującym.