Krynicki Szlak Cerkwi Łemkowskich, będący częścią większego szlaku – Architektury Drewnianej, daje szanse podziwiania niezwykłych świątyń. Dla niektórych osób, zwłaszcza mieszkających w rejonach Polski oddalonych od Łemkowszczyzny, widok licznych cerkwi może być nietypowy, a na pewno ciekawy. Budowle te charakteryzuje układ trójizbowy, konstrukcja zrębowa i namiotowe lub kalenicowe dachy. Baniaste hełmy i krzyże, a także często pozorne latarnie i banie, wieńczą dachy. Pod wieżą jest babiniec z przedsionkiem, a po drugiej stronie nawy prezbiterium, oddzielone ikonostasem, który symbolicznie rozdziela sfery sacrum i profanum.
Dojazd z Krakowa: samochodem ok. 3 godziny – najpierw z Krakowa E40, w Brzesku skręciliśmy na drogę nr 75, a przed Nowym Sączem – w 28. Dalej droga 981, która zaprowadzi nas bezpośrednio do pierwszego celu podróży – do cerkwi w Polanach. Cały szlak mierzy 44 km, wiedzie jednak w większości wzdłuż jednej drogi, samochód będzie zdecydowanie najlepszym środkiem transportu.
Będąc w Polanach warto odwiedzić cerkiew św. Michała Archanioła, z początku XIX wieku. Wewnątrz znajduje się regencyjno-rokokowy ikonostas, nad którym widnieje malowany baldachim. Należy zobaczyć grupę Ukrzyżowania, ołtarz z obrazem Piety (XVIII wiek), ołtarze boczne, polichromowaną ławę diakońską oraz barokową ambonę. Stropy świątyni i parapet chóru ozdabia polichromia ze scenami biblijnymi, w tym również pochodzącymi ze Starego Testamentu.
Cerkiew była niestety zamknięta. Nie była opatrzona żadnymi informacjami dotyczącymi możliwości jej zwiedzania.
Z Polan bardzo szybko i bez problemu dotarliśmy do Berestu.
Świątynia nosi wezwanie św. św. Kosmy i Damiana. Wybudowana w 1842 roku, zastąpiła starszą cerkiew. Niemniej jednak, z tej ostatniej, prawdopodobnie pochodzi wieża. W środku cerkwi możemy podziwiać ikonostas, polichromie oraz odrzwia z nieistniejącej już cerkwi w Nieznajowej. Dwie spośród ikon w świątyni pochodzą z XVI wieku, są to Matka Boska z Dzieciątkiem z postaciami świętych oraz św. Michał Archanioł. Cerkiew posiada także obraz Opieki Najświętszej Marii Panny (Pokrownej) słynący z cudów.
Dawna cerkiew św. Kosmy i Damiana z 1842 roku to obecnie kościół Matki Boskiej Nieustającej Pomocy. Informacja dla turystów mówi, że, z wyjątkiem niedziel, cerkiew jest otwarta od 9.00 do 18.00 z przerwą między 13.00 a13.30; poza tym kiedy jest zamknięta, można zajść do budynku plebanii, znajdującego się obok, i zwiedzić cerkiew w obecności proboszcza.
Kolejnym przystankiem jest świątynia w Piorunce. Cerkiew jest usytuowana przy tej samej drodze, co poprzednie. Kiedyś opiekowali się nią św. św. Kosma i Damian, a obecnie Matka Boska Różańcowa. Charakteryzuje ją zachowany wystrój cerkiewny, którego częścią jest ikonostas, posiadający najstarsze elementy z XVII wieku.Oglądając go, warto zwrócić uwagę również na osobliwość – znajdującą się w nim świecką scenę, portret pasterza na tle gór. Na tablicy ogłoszeń znajdziemy informacje o mszach dla turystów w pobliskich parafiach (w Bereście odprawiane są o 7.15 i o 11.00).
Następnie szlak prowadzi do Czyrnej, do cerkwi pw. św. Paraskiewy, świętej prawosławnej. Obecnie jest to kościół pod wezwaniem Niepokalanego Serca Najświętszej Marii Panny. Znowu problemy z datowaniem – nowsza tablica wskazuje na lata 1893–1894, starsza zaś mówi o roku 1892. Wewnątrz ikonostas z początku XX wieku, ołtarzyk z XVII wieku i rokokowa ikona św. Paraskiewy. Brakuje informacji o godzinach udostępniania cerkwi dla zwiedzających.
W miejscowości Mochnaczka Niżna znajduje się świątynia, której patronem był św. Michał Archanioł, a obecnie jest Najświętsza Maryja Panna Częstochowska. W całości zachowany ikonostas z przełomu XVII i XVIII wieku stoi za współczesnym ołtarzem z obrazem Matki Boskiej Częstochowskiej. Do cerkwi od ulicy prowadzi dróżka, której początek zdobi drewniana brama zwieńczona rzeźbą Chrystusa Frasobliwego.
Cerkiew w Mochnaczce udało nam się jedynie obejrzeć z zewnątrz – była zamknięta i niestety nie opatrzono jej informacją o porach zwiedzania.
Następna cerkiew, którą opiekują się św. św. Kosma i Damian leży w Tyliczu. Jej najstarszym zabytkiem jest ikonostas, w stylu późnego baroku ze współczesnymi akcentami. Pochodząca z 1938 roku polichromia nawiązuje do 950 rocznicy Chrztu Rusi.
My napotkaliśmy na problem ze zlokalizowaniem cerkwi w Tyliczu. Znajduje się ona u stóp wzgórza, na którym ulokowany jest rynek miejski, przy ulicy Konfederatów Barskich. Cerkiew św. Kosmy i Damiana, obecnie kościół rzymskokatolicki, została zbudowana w 1743 roku. To, co obecnie pełni funkcję kaplic bocznych, to tzw. kriłosy – pomieszczenia dla śpiewaków, niewystępujące nigdzie indziej na Łemkowszczyźnie.
Natomiast św. Jan Ewangelista patronuje świątyni w Muszynce. Pochodzi ona z XVII wieku, ale częściowo została odnowiona w wieku następnym. Wewnątrz można obejrzeć XVIII-wieczny ikonostas i dwa ołtarze boczne: św. Barbary i Maryi – królowej Nieba i Ziemi. Zainteresowanie wzbudzić powinna także ambona z postaciami ośmiu Ojców Kościoła.
Niestety nie udało nam się zobaczyć wnętrza cerkwi, która była zamknięta.
Odwiedzając Powroźnik koniecznie trzeba zajrzeć do świątyni pw. św. Jakuba, uważanej za najstarszą cerkiew drewnianą w polskiej części Karpat. Na miejsce, w którym znajduje się obecnie, została przeniesiona po powodzi w latach 1813–1814. Jej najstarszą część stanowi dawne prezbiterium, a obecna zakrystia. Pomieszczenie to zdobi polichromia. Na ścianach widnieje wizerunek Ducha Świętego, św. Jana Chrzciciela, przedstawienie Ukrzyżowania, Złożenia do Grobu, sceny z życia Maryi i Chrystusa, Walka św. Jakuba z Aniołem oraz Wjazd do Jerozolimy. Natomiast na sklepieniu można zobaczyć przedstawienie Boga Ojca. Ikonostas w stylu baroku, ołtarz główny z ikoną Matki Bożej z Dzieciątkiem i Mandylionem, pochodzącym z wcześniejszego ikonostasu, ołtarz boczny z obrazem Chrystusa u Słupa, ikona Sąd Ostateczny z XVII wieku, to tylko niektóre zabytki zachęcające do zwiedzenia świątyni. Do czasów współczesnych zachował się również dzwon, prawdopodobnie odlany w 1615 roku.
Cerkiew można zwiedzać przed i po niedzielnych mszach, odprawianych o 7.00, 11.00 i 15.00. Ponieważ wcześniej nie znaliśmy tych godzin, nie udało nam się trafić na odpowiednią porę, więc mieliśmy okazję podziwiać budynek jedynie z zewnątrz, a do środka zajrzeliśmy przez lekko uchylone okienko.
http://youtu.be/edXgvf0fXHg
W miejscowości Krynica-Słotwiny można zobaczyć cerkiew pw. Opieki Najświętszej Marii Panny. Powstała ona w latach 1887 – 1888 na miejscu poprzedniej, spalonej. Wewnątrz warto zwrócić uwagę na ołtarz główny, zaprojektowany przez Jana Zawiejskiego, a także na obrazy: Serca Jezusowego i św. Józefa. Z cerkiewnego wyposażenia zachowało się tabernakulum oraz lichtarz. Współcześnie świątynia pełni funkcję katolickiego kościoła Serca Jezusowego.
Ostatnie dwie cerkwie znajdują się w Krynicy, jedna przy ulicy Kraszewskiego 77, druga przy Cmentarnej 3. Pierwsza to ogromna, murowana cerkiew pod wezwaniem Piotra i Pawła, wybudowana w latach 1872–1875. Wciąż pełni funkcje świątyni grekokatolickiej. Brak informacji o możliwości jej zwiedzenia, ale wrota są otwarte i wnętrze można podziwiać przez kraty.
Ostatnim punktem trasy jest cerkiew pw. św. Równego Apostołom Księcia Włodzimierza, w Krynicy-Zdroju. W przedsionku świątyni znajduje się obraz ze sceną Sądu Chrystusa oraz wycięta z drewna scena Ukrzyżowania, prawdopodobnie pochodząca ze zwieńczenia ikonostasu. Wewnątrz są również obrazy bułgarskiego malarza, żyjącego i pracującego w Krynicy – Christo Prodanova oraz rzeźby Józefa Citaka. To jedyna cerkiew, która po II wojnie światowej stanęła na terenie Sądecczyzny. Zwiedzać można ją w poniedziałki od 14.00 do 18.00, od wtorku do piątku między 10.00 a18.00 i w soboty od 14.00 do 18.00.
Czas pokonania trasy i jej trudność: trasa w wersji samochodowej zdecydowanie należy do łatwych i dostępnych dla wszystkich, bez względu na wiek. Całość zajęła nam ok. 3–4 godzin, jednak nie do wszystkich cerkwi udało nam się wejść. Nawet kiedy nie udało nam się zwiedzić wnętrz, już samo oglądanie budynków było interesujące – cerkwie są przepiękne i zazwyczaj ulokowane w malowniczej okolicy. Trasa na pewno będzie najciekawsza dla osób, które interesują się sztuką i architekturą cerkiewną.
Film: MIK
Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 53856