Szlak TeH2O w Bydgoszczy to T jak technika, H jak Historia i O jak dwa razy opowieść! Fenomen bydgoskiego dziedzictwa przemysłowego polega na umiejętności ujarzmienia przez naukę oraz technikę wody, jako żywiołu, oraz czerpania z jej zasobów na wiele różnych sposobów. Można spojrzeć na Kanał Bydgoski, czy szerzej na wodę, jak na trakt transportowy, źródło energii lub kluczowy składnik w procesie produkcyjnym.

(Źródło: oficjalna strona szlaku)

Inicjatywa stworzenia szlaku została podjęta w 2012 roku przez Bydgoszcz w ramach międzynarodowego projektu SHIFT – X współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Program dla Europy Środkowej)

Szlak nauki i wiedzy, stanowiący część krakowskiego szlaku muzeów, został utworzony w ramach realizowanego przez miasto Kraków unijnego projektu pt. „Produkt muzealny w wybranych miastach świata – promocja szlaków muzealnych w Europie”. Na trasie szlaku jest osiem miejsc, z których siedem znajduje się w Krakowie, a jedno w leżącej nieopodal Wieliczce. Autorzy szlaku zachęcają do odwiedzenia muzeów, których zbiory z jednej strony nawiązują do tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, czyli najstarszej polskiej uczelni, a z drugiej wiążą się z naukami przyrodniczymi, techniką, postaciami słynnych badaczy i uczonych, ukazują rozwój miasta i (nie tylko lokalnych) społeczności.

Pierwszym miejscem na szlaku jest Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego leżące nieopodal Rynku Głównego, przy ul. Jagiellońskiej 15. Zawiera ono największą i najcenniejszą w Polsce kolekcję historycznych instrumentów naukowych, pośród których warto wymienić chociażby przyrządy, którymi przy obserwacjach nieba posługiwał się jeden z najwybitniejszych studentów tej uczelni, Mikołaj Kopernik, oraz datowane na 1054 rok astrolabium i pochodzący z XVI wieku Globus Jagielloński.

Miłośnikom nauki, zafascynowanych postacią Mikołaja Kopernika, warto polecić jeszcze dwa nienależące co prawda do szlaku, ale także ciekawe miejsca. Pierwszym z nich jest Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego (w dawnym forcie Skała) organizujące cykliczne spotkania pt. „Wieczory z gwiazdami”, o których informacje znaleźć można na stronie Obserwatorium. Drugie, to Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, w ramach którego organizowane są m.in. otwarte wykłady z cyklu „Granice nauki: De Revolutionibus” odbywające się w De Revolutionibus Books & Cafe przy ul. Brackiej 14.

Kolejne miejsce warte odwiedzenia to Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mieści się ono w jednej z piękniejszych zabytkowych kamienic przy ul. Floriańskiej 25. Można zobaczyć tutaj między innymi, jak wyglądała XVIII-wieczna apteka, z czego robione były lekarstwa, co to jest alembik i jakiej aparatury używano do wytwarzania medykamentów.

Na szlaku znalazło się także miejsce ważne dla wszystkich interesujących się sztuką robienia zdjęć. Nieopodal Parku Krakowskiego i pl. Inwalidów, przy  ul. Józefitów 16, znajduje się Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego. Znaleźć tu można nie tylko bogatą kolekcję dawnych zdjęć, ale także dowiedzieć się, co to jest dagerotyp i jak wyglądały pierwsze aparaty fotograficzne.

Bogatą kolekcję zdjęć dawnych mieszkańców Polski (i nie tylko) zawiera także Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Znajduje się ono na krakowskim Kazimierzu, w budynku dawnego ratusza miasta Kazimierza, przy Pl. Wolnica 1. Muzeum to ma już ponad 100-letnią tradycję, w tym czasie udało się tu zgromadzić ponad 80 tysięcy eksponatów, przede wszystkim fotografii i dokumentów ukazujących dawne obyczaje i tradycje ludowe w dawnej Polsce. W kolekcji znalazły się także przedmioty przywiezione przez badaczy i podróżników z innych zakątków Europy i świata. Oprócz wystawy stałej w dawnym ratuszu, muzeum organizuje rozmaite wystawy czasowe w tzw. Domu Esterki przy ul. Krakowskiej 46.

Także na Kazimierzu, przy ul. św. Wawrzyńca 15, w budynkach ponad 100-letniej zajezdni tramwajowej mieści się Muzeum Inżynierii Miejskiej stanowiące doskonałe miejsce dla fascynatów zabytków technicznych, technologicznych, przemysłowych i inżynierii miejskiej. To jedno z młodszych muzeów krakowskich poprzez swoją kolekcję pokazuje historię komunikacji zbiorowej w Krakowie, dzieje polskiej motoryzacji, inżynierii miejskiej, techniki odtwarzania dźwięku i obrazu oraz rzemiosło i przemysł. Wystawa ma charakter interaktywny i poprzez proste doświadczenia z zakresu nauk przyrodniczo-fizycznych pozwala zdobyć wiedzę o właściwościach magnesu, budowie mostów albo o ekologicznych sposobach wytwarzania energii elektrycznej. W obręb muzeum oprócz terenów dawnej zajezdni tramwajowej wchodzi także Ogród Doświadczeń im. Stanisława Lema zlokalizowany na terenie Parku Lotników Polskich, przy al. Pokoju 68.

Przejeżdżając krakowskimi Alejami Trzech Wieszczów nie sposób przeoczyć głównego gmachu Akademii Górniczo-Hutniczej z posągiem św. Barbary na szczycie. Warto, minąwszy posągi górnika i hutnika, wejść do wnętrza gmachu i odwiedzić mieszczące się tutaj Muzeum Geologiczne Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska. W korytarzach i krużgankach, na trzech kondygnacjach budynku zgromadzono tutaj w ponad 200 gablotach kilka tysięcy eksponatów składających się na jedną z największych ekspozycji geologicznych w Polsce, prezentującą rozmaite minerały i skamieniałości mieniące się feerią kształtów i barw.

Ostatnim krakowskim miejscem wchodzących w skład szlaku wiedzy i nauki jest Ogród Botaniczny Uniwersytetu Jagiellońskiego (ul. Kopernika 27). Położony nieopodal Ronda Mogilskiego ogród stanowi enklawę zieleni i przyrody i jest najstarszym obiektem tego typu w Polsce. Na obszarze 10 hektarów zgromadzono ponad 5 tysięcy rozmaitych gatunków roślin. Na uwagę zasługuje tutejsza palmiarnia i największa w Polsce kolekcja storczyków. Zobaczyć tutaj można także tropikalne rośliny użytkowe, takie jak kakaowiec, kawa, herbata czy imbir. W obrębie ogrodu działa muzeum botaniczne oraz stacja meteorologiczna. Jako ciekawostkę trzeba dodać, że w budynku muzeum mieściło się niegdyś obserwatorium astronomiczne (działające do II połowy XX wieku), po którym pozostały kopuły oraz niewielka ekspozycja z lunetą w jednej z nich.

Warto wybrać się także poza Kraków, by w pobliskiej Wieliczce odwiedzić Muzeum Żup Krakowskich. Tutejsza kopalnia soli to jedno z największych górniczych muzeów w Europie, wpisane w 1978 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Wchodzący w skład muzeum Zamek Żupny, będący dawną siedzibą zarządców kopalni, to najstarszy obiekt na powierzchni związany z górniczą i solną historią Wieliczki.

Wszystkie muzea znajdujące się na krakowskim szlaku nauki i wiedzy dają zwiedzającym możliwość zdobywania wiedzy i zabawy równocześnie. Przybliżają one zagadnienia związane ze światem przyrody, techniki, farmacji, życia społecznego itp. Ich odwiedzanie dostarcza niezapomnianych wrażeń, a będąc wyprawą w przeszłość, daje także możliwość lepszego poznania teraźniejszości, rozwijania zainteresowań, odkrywania kolejnych fragmentów, tajemnic i zagadek otaczającego nas (wszech)świata. Wędrowanie do kolejnych miejsc może stać się inspiracją do dalszych poszukiwań, być zachętą do zadawania kolejnych pytań światu i sobie.

Województwo śląskie jest największym skupiskiem zabytkowych obiektów przemysłowych w Polsce. Stanowią one bogactwo regionu. Oddają jego specyfikę i określają kulturową tożsamość. Ich unikatowość i autentyczność sprawia, że są integralną częścią europejskiego dziedzictwa kulturowego. Trwający przez ponad dwa wieki rozwój przemysłu na tych ziemiach sprawił, że Śląsk z regionu peryferyjnego w skali europejskiej stał się jednym z wiodących ery industrialnej. Bez znajomości tego procesu nie sposób zrozumieć burzliwej historii Śląska.

(Cytat za: oficjalną stroną szlaku)

Pomysłowo przedstawiona opowieść o rozwijającym się regionie, to propozycja interesującej i wciągającej wycieczki. Na trasie szlaku znajduje się 36 obiektów, które są kwintesencją przemysłowej kultury śląskiej – wiążą się z tradycją górniczą, hutniczą, energetyką oraz kolejnictwem, łącznością, produkcją wody, a także z przemysłem spożywczym.

Na turystów oprócz zabytkowych miejsc czekają także inne atrakcje, na bieżąco prezentowane na stronie szlaku w zakładce aktualności. Ważnym wydarzeniem jest Święto Szlaku Zabytków Techniki – Industriada.

Dla osób, które jeszcze nie były na Śląsku lub czują niedosyt, szlak ten to pouczająca i wciągająca podróż, a dla tych, którzy już mieli przyjemność skorzystać z oferty Szlaku Zabytków Techniki, mamy dobrą wiadomość – szlak ma dla Państwa nowe propozycje oraz konkursy.

Korzyściami, jakie Szlak Zabytków Techniki oferuje odwiedzającym są emocje i doświadczenia. To one odgrywają kluczową rolę podczas zwiedzania obiektów na Szlaku. Poprzez bezpośredni kontakt z nadal działającymi maszynami i urządzeniami można niemal „dotknąć historii”. Specyfika kontaktu turysty z „żywymi” eksponatami wychodzi ponad standardowe zwiedzanie w oparciu o prezentację eksponatów w muzealnych gablotach. Na Szlaku Zabytków Techniki emocje determinowane są poprzez zmysły. Podczas wizyty w industrialnych obiektach można usłyszeć szum silników, stukot maszyn, poczuć zapach drewna, chłód podziemi, dotknąć metalu, etc. W efekcie zwiedzający może nie tylko poznać industrialne dziedzictwo regionu, ale i dotknąć, odczuć czy zasmakować tego co składa się na jego niepowtarzalną tradycję. Dzięki tym wyjątkowym doznaniom można samemu przekonać się, że zabytki techniki to miejsca, gdzie w interesujący sposób spędza się czas wolny.

(Cytat za: oficjalną stroną szlaku)

Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 45524

W średniowieczu Dolny Śląsk, dzięki intensywnej akcji kolonizacyjnej i powszechnemu wprowadzaniu nowych rozwiązań prawnych i organizacyjnych, był najlepiej rozwiniętą gospodarczo dzielnicą państwa Piastów. Rozwinęło się tu wówczas górnictwo i związane z nim hutnictwo złota, rud srebra i ołowiu, miedzi i żelaza.

Dzięki świadomej polityce władz Śląsk znów zaczął być liczącym się w Europie okręgiem gospodarczym. Czasy przynależności do Prus – 2. połowa XVIII w. i XIX w. – to epoka rozkwitu górnictwa węglowego, hutnictwa i produkcji koksu, wielkiego rozwoju przemysłu włókienniczego i tekstylnego, a także przemysłu maszynowego, ceramicznego, papierniczego, spożywczego i innych gałęzi. W tym okresie powstał także system twierdz broniących Śląska, zaś od końca XIX w. po lata 20. XX w. powstawał system hydrotechnicznych budowli i urządzeń przeciwpowodziowych, wykorzystywanych także do celów energetycznych. Każda z tych dziedzin pozostawiła na Dolnym Śląsku swój ślad.

(Cytat za: oficjalną stroną szlaku)

Mimo świadomości wartości zabytków techniki i zainteresowania nimi, są one wciąż zagrożone, gdyż często cenniejsza od nich okazuje się zajmowana przez nie atrakcyjna działka.

Na Szlaku Obiektów Dziedzictwa Techniki Przemysłowej znajdują się następujące obiekty:

• Wrocław: zespół wodociągów Na Grobli; zespół budynków stacji pomp Wrocław – Świątniki; wieża wodno-widokowa, ul. Sudecka, ul. Wiśniowa; wodociągowa wieża ciśnień, ul. Polkowicka; Elektrownia Północna na Odrze; Elektrownia Południowa na Odrze; Most Grunwaldzki; Most Piaskowy; Most Tumski; Most Oławski; Dworzec Kolei Górnośląskiej; – Otwarte Muzeum Techniki – „Nadbór”
• Srebrna Góra: twierdza; budowle inżynierskie kolei Sowiogórskiej; sztolnia d. kopalni srebra
• Bardo Śląskie: most na Nysie Kłodzkiej
• Kłodzko: zespół forteczny – twierdza
• Złoty Stok: dawna kopalnia złota – sztolnia książęca
• Duszniki Zdrój: młyn – papiernia
• Nowa Ruda: sztolnia szkoleniowa kopalni węgla kamiennego – Pole Piast
• Lubachów: budynek elektrowni wodnej, ob. elektrownia i muzeum (zapora)
• Wałbrzych: zespół kopalni „Julia” ob. Muzeum wraz z krajobrazem poprzemysłowym
• Jaworzyna Śląska: Muzeum skansen kolei żelaznej
• Pilchowice: zapora wodna
• Bolesławiec: wiadukt kolejowy na rzece Bóbr
• Złotoryja: Muzeum Złota (była katownia)

Długość całkowita szlaku: 481 km

Odcinek I: Wrocław (zabytki w granicach miasta) – 51 km
Otwarte Muzeum Techniki HP „Nadbór” (Wybrzeże Wyspiańskiego – Przystań Szczytnicka) – Wybrzeżem Wyspiańskiego na zachód – w lewo – Most Grunwaldzki (1 km) – w prawo przez pl. Powstańców Warszawy w ul. Purkyniego – w prawo w ul. Frycza-Modrzewskiego (parking) – stąd pieszo bulwarem Dunikowskiego do Mostu Piaskowego (0,3 km) – na Wyspę Piasek, ul. Św. Jadwigi i ul. NMP – do Mostu Tumskiego (0,6 km) i z powrotem (1,2 km) – ul. Ducha Św. i Grodzką na zachód – w prawo przez Most Uniwersytecki – w lewo w ul. Cybulskiego i w lewo na Most Pomorski – Elektrownia Północna na Odrze (3 km) – w prawo ul. Nowy Świat – Elektrownia Południowa na Odrze (3,5 km) – w prawo w ul. Św. Mikołaja – prosto przez pl. Jana Pawła II (stąd dojazd na Leśnicę i z powrotem, drogą nr 94: ul. Legnicką, Lotniczą, Kosmonautów, przez Most Średzki na Bystrzycy, ul. Średzką – w prawo w ul. Wolską/Marszowicką i w lewo w Polkowicką – wodociągowa wieża ciśnień (18 km) – powrót tą sama drogą do pl. Jana Pawła II) – w prawo, na południe w ul. Podwale – dalej prosto, ul. Piłsudskiego i ul. Małachowskiego – Dworzec Kolei Górnośląskiej (33 km) – w prawo w ul. Pułaskiego – lekko w prawo w ul. Dyrekcyjną – w lewo w ul. Ślężną – w prawo w al. Wiśniową – wieża wodno-widokowa, ul. Sudecka 125a (36 km) – z powrotem al. Wiśniową i al. Armii Krajowej – w prawo w ul. Krakowską (dojazd do Świątnik i z powrotem: ul. Opolską – w lewo w ul. Rybnicką – w lewo w ul. Świątnicką – zespół budynków stacji pomp Wrocław – Świątniki (43 km) – powrót do ul. Krakowskiej – ul. Krakowską na północny zachód – w prawo przez Most i ul. Na Niskich Łąkach – w lewo w ul. Rakowiecką – w lewo ul. Na Grobli – zespół wodociągów Na Grobli (50 km) – ul. Na Grobli – Most Oławski (50 km) – ul. Walońska, pl. Wróblewskiego

Odcinek II: Wrocław – Nowa Ruda – 207 km
Wrocław – drogą nr 8 na południe – obwodnica Ząbkowic Śląskich – droga nr 355 – Srebrna Góra (parking na Małej Przełęczy Srebrnej (79 km); stąd pieszo szlakiem czerw. w prawo do twierdzy – 1 km; ścieżką dydaktyczną w lewo do Wiaduktu Srebrnogórskiego d. Kolei Sowiogórskiej – 0,4 km) – z powrotem drogą nr 385 do granicy Budzowa – drogą lokalną w prawo – Przyłęk – droga nr 8 – Bardo, most na Nysie Kłodzkiej (98 km) – droga nr 8 – Kłodzko (zjazd drogą nr 381 do centrum) – Kłodzko, twierdza (109 km) – (drogą nr 408 – Złoty Stok, do byłej kopalni złota, (128 km); dojście do Sztolni Książęcej pieszo 0,8 km; powrót drogą nr 408 do Kłodzka) – droga nr 8 na zachód – Duszniki Zdrój, młyn papierniczy (167 km) – droga lokalna – Łężyce – Przełęcz Lisia – droga nr 387 – Radków – Ścinawka Średnia – droga nr 386 – Nowa Ruda, sztolnia szkoleniowa kopalni węgla kamiennego – Pole Piast (207 km)

Odcinek III: Nowa Ruda – Wałbrzych – Bolesławiec – Wrocław – 223 km
Nowa Ruda – droga nr 381 – Głuszyca – Jedlina Zdrój – droga nr 383 – Jugowice – droga lokalna – Lubachów, budynek elektrowni wodnej, ob. elektrownia i muzeum (30 km) – droga lokalna – Modliszów – droga nr 379 – Rusinowa – droga nr 35 – Wałbrzych, ul. Wysockiego, zespół kopalni „Julia”, ob. Muzeum (47 km) – droga nr 35 – Świebodzice – droga nr 374 – Stanowice – droga nr 382 i droga lokalna (w lewo) – Jaworzyna Śląska, muzeum kolejnictwa (74 km) – droga lokalna i droga nr 382 – Strzegom – droga nr 5 – Bolków – droga nr 3 – Jelenia Góra – droga lokalna (na północ) – Siedlęcin – Pilchowice – zapora wodna (149 km) droga lokalna – Pilchowice – Wleń – Łupki – Pławna Dolna – droga nr 297 – Lwówek Śląski – Bolesławiec, most kolejowy na rzece Bóbr (188 km) – droga nr 363 – Złotoryja, Muzeum Złota (223 km)

Wydarzenia, które odbywają się na szlaku to Otwarte Mistrzostwa Polski w Płukaniu Złota (czerwiec) w Złotoryi oraz Dymarki Kaczawskie w Leszczynie.

Wszystkie informacje praktyczne (baza gastronomiczna i noclegowa, mapy oraz opisy poszczególnych obiektów) są dostępne na oficjalnej stronie internetowej szlaku.

Informator o szlaku

Koordynator szlaku:
Wydział Promocji Województwa Urzędu Marszałkowskiego Województwa Dolnośląskiego
Wybrzeże Słowackiego 12-14
50-411 Wrocław
e-mail: promocja@dolnyslask.pl
tel. + 48 71 776 98 34

Centrum „Galicyjskiego Teksasu” było zagłębie borysławsko-drohobyckie. Niestety, zachodzące zmiany – wyczerpywanie się pokładów, unowocześnienie procesu wydobywczego – mogą doprowadzić do tego, że wkrótce jedynie szlak, będzie przypominać, o dawnej świetności przemysłu naftowego na tym terenie. Szlak Naftowy powstał w 2005 roku, a głównym realizatorem projektu jest Lokalna Organizacja Turystyczna „Beskid Niski”, z siedzibą w Krośnie.

Zobacz na mapie: Szlak Naftowy.

Trasa szlaku rozpoczyna się w Jaśle, a następnie ciągnie się przez Krosno, Sanok, Lesko, Ustrzyki Dolne i za wschodnią granicą – przez Sambor, Borysław, Drohobycz, do Lwowa. Do głównej osi, która prowadzi drogami publicznymi, dołączają pętle dla turystyki pieszej i rowerowej. Podróżując Szlakiem Naftowym mamy szanse zwiedzić muzea i skanseny, zobaczyć szyby naftowe, kopalnie, kiwony pompowe (urządzenia służące do wydobywania ropy naftowej z szybów wiertniczych), czynne złoża ropy, kieraty (systemy mechaniczne służące do napędzenia pomp naftowych na terenie kopalni) oraz obiekty związane z działalnością Ignacego Łukasiewicza.

Postać ta wywołała spór dotyczący początku szlaku, ponieważ Gorliczanie, uznali, że nie w Jaśle, a w ich mieście gdzie Łukasiewicz zapalił pierwszą w świecie, uliczną latarnię naftową, powinna zaczynać się droga. Stąd istnieje drugi szlak o zbliżonej nazwie i tematyce – Karpacko-Galicyjski Szlak Naftowy, który powstał nieco później, uwzględniający również rejon Gorlic, od Limanowej do Borysława na Ukrainie.

Na Szlaku Naftowym oprócz miejsc związanych z narodzinami i rozwojem przemysłu naftowego (jest to 68 obiektów na głównej osi) znajdują się liczne zabytki świeckie i sakralne (109 obiektów), a także atrakcje przyrodnicze, jak np. Bieszczadzki Park Narodowy (20 obiektów).

Szlak Naftowy przebiega także przez terytorium Ukrainy, dlatego warto pamiętać o kilku podstawowych sprawach, związanych z przekraczaniem granicy.

Jako jeden z głównych produktów turystycznych regionu, ma na celu ocalenie od zapomnienia reliktów przemysłu naftowego, który w powiecie gorlickim rozwijał się od 2. połowy XIX wieku.

Na trasie szlaku znajdują się liczne pamiątki i zabytki dokumentujące historię oraz działalność pionierów przemysłu naftowego Ziemi Gorlickiej (m.in. Wojciecha Biechońskiego, Władysława Długosza, Wiliama H. Mac Garvey’a, Adama Skrzyńskiego, Józefy Szymonowicz i Ignacego Łukasiewicza), wytypowane z uwzględnieniem kryteriów: unikatowości, wartości historycznej, wartości artystycznej otoczenia naturalnego i kulturowego oraz dostępności dla zwiedzających.

Szlak Naftowy na Ziemi Gorlickiej prowadzi przez 13 miejscowości: Gorlice, Ropicę Polską, Szymbark, Ropę, Łosie, Bielankę, Siary, Sękową, Kryg, Kobylankę, Lipniki, Libuszę oraz Zagórzany. W ramach jego oznakowania ustawiono 8 dużych tablic informacyjnych: w Gorlicach, w Bieczu, w Ropie, w Krygu, w Sękowej; 6 tablic adresowych oraz 20 tablic kierunkowych.

Obiekty na Szlaku

W budynku gorlickiego ratusza (Rynek 2), w którym mieściła się apteka, Ignacy Łukasiewicz prowadził prace nad destylacją ropy. Upamiętniają to: znajdujący się wewnątrz budynku okolicznościowy portal, tablica pamiątkowa oraz rekonstrukcja pierwszej na świecie ulicznej lampy naftowej jego autorstwa, zapalonej na skrzyżowaniu ulic Kościuszki i Węgierskiej w 1854 roku. W tym miejscu o wydarzeniu przypominają dziś kapliczka z Chrystusem Frasobliwym oraz pomnik Łukasiewicza, który został wyobrażony również na Pomniku Tysiąclecia (ul. Legionów). Pamiątki związane z jego badaniami oraz rozwojem przemysłu eksponuje także Muzeum Regionalne PTTK znajdujące się przy ulicy Wąskiej 7–9. Sam proces wydobycia i przerabiania ropy można prześledzić w Skansenie Przemysłu Naftowego „Magdalena” (ul. Lipowa). Zrekonstruowano tam m.in. samowypływ oleju skalnego gromadzonego w bęsiorach, kopankę „Ćwiartkę”, szyb z drewnianą wieżą wiertniczo-widokową, kuźnię oraz urządzenia i maszyny wiertnicze.

O rozwoju kopalnictwa naftowego w Ropicy Polskiej przypomina dziś figurka św. Barbary, patronki górników i naftowców, wzniesiona w 1888 roku przez rodzinę Nowaków (przy drodze krajowej nr 28 Wadowice – Krosno).

Natomiast w Szymbarku, w którym złoże odkryte w 1880 roku pozwoliło na otwarcie czterech kopalń, zachował się średniowieczny słup służący do spalania ropy w celach sygnalizacyjnych, przebudowany później na kapliczkę (widoczny z drogi krajowej nr 28 Wadowice – Krosno, ok. 850 m od kościoła parafialnego w kierunku Nowego Sącza).

Kolejnym miejscem oznaczonym na Szlaku jest wieś Ropa, w której wybudowano pierwszą pozaapteczną destylarnię. Zachowały się tu pochodzące z XIX wieku kopanki i odwierty.

W Łosiu można zobaczyć zagrodę łemkowską pochodzącą z 1891 roku, której mieszkańcy trudnili się maziarstwem, obwoźną sprzedażą dziegciu stosowanego w medycynie ludowej oraz mazi drzewnej służącej do smarowania osi wozów i innych ruchomych elementów sprzętów gospodarczych. W 2. połowie XIX wieku maziarze poszerzyli swój asortyment o smary techniczne, oleje i naftę, wpływając tym samym na niezwykły rozwój Łosia. O jego bogactwie świadczy zachowana zagroda składająca się z chaty, stodoły i spichlerza, a całość uzupełnia ekspozycja w filii Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów. dokumentująca historię lokalnego przemysłu.

Kolejną wsią łemkowską na Szlaku, której mieszkańcy trudnili się maziarstwem, jest położona na południe od Szymbarku Bielanka.

Z niej szlak prowadzi do Siar będących dobrami rodowymi Długoszów (secesyjny zespół pałacowo-parkowy), gdzie powstawały pierwsze w Zachodniej Galicji studnie ropne. W Siarach wyeksponowane zostały dawne urządzenia wiertnicze z czynnymi otworami „Siary 101” (na posesji prywatnej) oraz „Siary 105” (obok drogi powiatowej Siary – Owczary, ok. 3 km od krzyżówki w Siarach).

Pomnik upamiętniający Władysława Długosza został ustawiony w centrum sąsiedniej wsi Sękowej. Tam też – na cmentarzu parafialnym – znajduje się mauzoleum rodowe. Z Sękową związana jest ponadto postać Józefy Szymonowicz, dziedziczki wsi, współwłaścicielki miejscowej kopalni oraz fundatorki neogotyckiego kościoła pw. św. Józefa. Dziedzictwo przemysłowe tego rejonu prezentuje Skansen Naftowy (przy drodze krajowej nr 999), którego ekspozycja przybliża proces technologiczny wydobycia, oczyszczania i transportu ropy.

Jedne z najbardziej wydajnych złóż ropy naftowej znajdowały się w Krygu. Miejscowość otaczają wysokie kiwony i szyby naftowe przypominające o okresie gwałtownego rozwoju przemysłu naftowego. W tamtejszej szkole podstawowej im. Ignacego Łukasiewicza znajduje się izba pamięci z kolekcją lamp naftowych. O przeszłości wsi przypominają ponadto figura św. Barbary oraz kościół parafialny pw. NMP Królowej Polski z witrażami ufundowanymi przez miejscowych nafciarzy.

Na północ od Krylu znajduje się czynna kopalnia ropy Kobylanka, pierwotnie należąca do księcia Stanisława Jabłonowskiego, w której przez destylację ropy uzyskiwał asfalt i naftę. Na miejscu można zwiedzać kaplicę dworską w przysiółku Skała ufundowaną przez jego małżonkę, hr. Marię Wielopolską.

Innym cennym zabytkiem jest kopanka „Anna” w Lipinkach, należąca do hr. Jadwigi Straszewskiej. Zachował się też dwór hrabiny zbudowany na przełomie XIX i XX wieku.

Kolejnym punktem Szlaku Naftowego na Ziemi Gorlickiej jest prywatne Muzeum Przemysłu Naftowego i Etnografii w Libuszy założone przez Annę i Tadeusza Pabisów. Zgromadzono w nim ponad 600 eksponatów dokumentujących historię lokalnego przemysłu, w tym: destylarnię nafty, kuźnię kopalnianą, galony ceramiczne na naftę i formy parafinowe z rafinerii hr. Adama Skrzyńskiego, jednego z potentatów naftowych Ziemi Gorlickiej. Ponadto Muzeum prezentuje rekonstrukcje szybów naftowych oraz obszerną dokumentację starych kopalń, biogramy, pamiętniki i zapiski nafciarzy, mapy, fotografie, narzędzia wiertnicze oraz eksploracyjne.

Z Libuszy warto udać się do pobliskich Zagórzan, w których znajduje się rodowa posiadłość oraz piramidalne mauzoleum Skrzyńskich projektowane przez Mariana Teodora Talowskiego.

Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 53855

Przebieg szlaku:

Wieliczka należy do najstarszych miast Małopolski, a o jej randze świadczy fakt, że za czasów Kazimierza Wielkiego zbudowano tu mury miejskie z kilkunastoma basztami oraz bramami Krakowską i Kłosowską. Oczywiście kopalnia nadała Wieliczce swoisty charakter – na każdym kroku można spotkać „solne” ślady: zamek – siedzibę żupnika, który zarządzał przedsiębiorstwem górniczym w imieniu króla, szyby górnicze (wiele z nich już nie istnieje), gmach dawnej szkoły górniczej czy domy kolonii górniczej „Niwa”. W Wieliczce można obejrzeć też cenne budowle sakralne – kościół parafialny pw. św. Klemensa, kościół i klasztor Reformatów, drewniany kościół św. Sebastiana, oraz świeckie – pałace Przychockich, Siodełkiewiczów i Konopków.

(Cytat za: oficjalną stroną projektu MIK „Pierścień św. Kingi”)

Bochnia, w XIV i XV wieku zaliczana obok Krakowa i Sandomierza do największych miast Małopolski, potrafi zaskoczyć – zarówno swoją bogatą historią, jak i cennymi zabytkami. Sposobów na odkrywanie przeszłości miasta jest wiele.

Można poznawać je od „górniczej” strony, zwiedzając kopalnię, odnajdując patronów górników – św. Mikołaja i św. Kingę, czy podążając szlakiem kopalnianych szybów.

Można także odwiedzić Muzeum im. Stanisława Fischera, posiadające dzieła wybitnych polskich artystów, takich jak Jacek Malczewski czy Tadeusz Makowski, które z pewnością chciałoby mieć w swoich zbiorach niejedno duże muzeum. Można spacerować uliczkami o zaskakująco brzmiących nazwach, podziwiając bocheńskie kamieniczki, dworki, wille. A po tych wszystkich atrakcjach najlepiej usiąść na ławeczce w cieniu drzew Ogrodu Salinarnego i spróbować wyobrazić sobie, jak kilkaset lat wcześniej w miejscu tym handlowano solą.

(Cytat za: oficjalną stroną projektu MIK „Pierścień św. Kingi”)

Zapraszamy też na stronę projektu „Pierścień św. Kingi”, realizowanego przez MIK w latach 2005-2009.

Każdy wie, skąd w Małopolsce wzięła się sól. Oczywiście, przywędrowała za pierścieniem księżnej Kingi z Węgier. A jak powstał Dunajec? To wstążka Kingi, rzucona pod nogi pościgowi tatarskiemu, w cudowny sposób zamieniona w rzekę. Czy jednak sól i pieniński krajobraz to jedyne bogactwo, które za przyczyną węgierskiej księżniczki stało się udziałem dzisiejszej Małopolski? Z pewnością nie, choć pozostałych szukać należy raczej w historii niż w legendach. Zapraszamy do tropienia fascynującej spuścizny XIII wieku śladami św. Kingi.

(Cytat za: oficjalną stroną projektu)

Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 32404

Naszą wycieczkę rozpoczynamy na Plantach Salinarnych – między ulicami Gołębią, Bernardyńską i Regis znajduje się Zaułek św. Mikołaja.

Na ścianie budynku znajduje się płaskorzeźba przedstawiająca tego świętego. Mikołaj żył na przełomie III i IV wieku w Azji Mniejszej, był biskupem Miry (dziś miasto w Turcji). Święty Mikołaj jest patronem m.in.: bednarzy, dzieci, panien bez posagu pragnących wyjść za mąż, flisaków, więźniów, strażników, cukierników, studentów, żeglarzy, kancelistów parafialnych oraz górników.

Udajemy się schodkami na ulicę Bernardyńską. Przed nami widzimy prawdziwy skarb architektury Bochni – bazylikę pw. św. Mikołaja.

Jeszcze przed nadaniem Bochni praw miejskich, istniał tu drewniany kościółek pw. św. Mikołaja, ufundowany przez księżną Grzymisławę – matkę Bolesława Wstydliwego. Patronat św. Mikołaja ma związek z odkryciem w Bochni soli. Istotną rolę w uruchomieniu pierwszej kopalni w Bochni odegrali cystersi z Wąchocka, których konwent był filią znanego opactwa cysterskiego w Morimond we Francji, specjalizującego się w górnictwie. Na zachodzie Europy wezwanie św. Mikołaja było wtedy niezmiernie popularne. Św. Mikołajowi – patronowi górników – powierzano kościoły, kaplice, a nawet całe kopalnie.

We wnętrzu zwróćmy uwagę na wspaniały XVIII-wieczny ołtarz główny z obrazem św. Mikołaja. Na malowidle widzimy postać św. Mikołaja trzymającego Ewangelię, na której leżą trzy złote kule, podarowane przez Świętego jako posag biednym pannom. W tle znajduje się okręt, który przypomina o cudzie ocalenia statku przez św. Mikołaja.

Spróbujmy teraz odnaleźć kaplicę św. Kingi. W niej znajduje się obraz zaprojektowany przez Jana Matejkę, a namalowany przez Władysława Rossowskiego. Przedstawia on Kingę, przed którą leży bryła soli i pierścień. Jest to nawiązanie do znanej legendy o odkryciu soli w Bochni. W nawie południowej, nad wejściem do kaplicy Matki Bożej Różańcowej znajduje się malowidło ścienne, autorstwa Piotra Korneckiego, ilustrujące legendę o pierścieniu księżnej Kingi.

Udajemy się na wzgórze ulicą Bernardyńską. W ogrodzie przy domu nr 10 znajduje się kamienna figura świętej Kingi.

Rzeźba przedstawia Świętą trzymającą bryłę kościoła, co nawiązuje do jej domniemanej fundacji murowanego kościoła św. Mikołaja w Bochni.

Na końcu ulicy znajduje się kościół pw. św. Stanisława Kostki, wybudowany w latach 1932–1937.

Naszą uwagę skupimy na ciekawym wnętrzu kościoła, a szczególnie na wspaniałych XX-wiecznych witrażach.
Jeden z nich, na ścianie północnej, przedstawia św. Kingę jako zakonnicę. Kinga, po śmierci męża, Bolesława Wstydliwego, wstąpiła do zakonu klarysek w Starym Sączu, który sama ufundowała.

Charakterystyczny strój tego zakonu to: czarna tunika, welon oraz białe zawicie głowy okrywające czoło, policzki i szyję (w średniowieczu w ten sposób kobiety wyrażały skromność i oddanie się poślubionemu).

Czas spaceru: 45 min.

Bibliografia:

• Flasza J., Bochnia. Przewodnik po mieście, Bochnia 1998
• www.bochnia.pl

Materiał przygotowany w ramach projektu Pierścień św. Kingi – edycja 2008

Najcenniejszym skarbem Bochni od najdawniejszych czasów była sól. Stanowiła ważny składnik dochodów skarbu książęcego, a później królewskiego. W głównej mierze, zwłaszcza od czasów króla Kazimierza Wielkiego, decydowała o jego zasobności.

Naszą podróż w przeszłość rozpoczynamy przy najstarszym w Polsce szybie – Sutoris (Szewski) funkcjonującym nieprzerwanie od XIII wieku.

Z szybem tym wiąże się legenda o cudownym odnalezieniu soli bocheńskiej przez św. Kingę.

Kontynuujemy nasz spacer, kierując się ulicą Solną na Rynek.

W przeszłości znajdowały się tutaj trzy szyby: Wojewodzia Góra, wybudowany przez krakowskiego wojewodę Spicimira z Melsztyna, Targ, jego nazwa związana jest z miejscem, na którym handlowano solą, oraz Wielki. Dziś jedynymi śladami po nich są ustawione tam wózki kopalniane, opatrzone tabliczkami informacyjnymi.

W centrum Rynku wzniesiono w 1871 roku, z inspiracji Jana Matejki, pomnik króla Kazimierza Wielkiego, któremu miasto zawdzięcza sprawną reformę żupy. Dzięki Kazimierzowi Wielkiemu bocheńscy kupcy uzyskali szerokie przywileje handlowe, a żupa bocheńska sprawne i nowoczesne ramy organizacyjne opierające się na wydanej przez tego monarchę w 1368 roku ordynacji żupnej. Król Kazimierz był również fundatorem przytułku-szpitala dla górników, założonego w 1357 roku. Projekt pomnika i statuę króla wykonał Walery Gadomski.

Opuszczamy Rynek i, kierując się ulicą Szewską, dochodzimy do ulicy J. I. Kraszewskiego.

Na rogu ulicy J. I. Kraszewskiego oraz ulicy Regis natrafimy na miejsce, gdzie znajdował się powstały zapewne w czasach Kazimierza Wielkiego szyb, z którego do końca XVI wieku wydobywano największą ilość soli w porównaniu do innych bocheńskich szybów. Najbardziej zasobny, służył jeszcze w XVIII wieku. Ostatnie ślady po szybie zniszczono w latach 60. XX wieku.

Warto na chwilkę spocząć na ławce w pobliskim parku, tradycyjnie nazywanym Plantami Salinarnymi.

Park został założony w połowie XIX wieku na terenie dawnego placu żupnego, gdzie kiedyś handlowano solą. Założenie ogrodowe powstałe tutaj w 1868 roku było dziełem Carla Brauera. Na Plantach można odnaleźć: dawny budynek administracyjny kopalni, domy będące pozostałością po dawnym kompleksie stajni salinarnej, zbudowanej w 1783 roku oraz budynki gospodarcze kopalni. Na terenie parku znajdował się też staw salinarny (zasypany w 2002 roku).

Po drugiej stronie ulicy Regis, naprzeciw Plant znajdował się kiedyś Zamek Żupny.

Na co dzień pełnił funkcję siedziby zarządu kopalni, ale był także miejscem pobytu wizytujących żupę monarchów – Kazimierza Wielkiego, Władysława Jagiełły, Kazimierza Jagiellończyka, Zygmunta I Starego z Boną oraz Stefana Batorego.

Czas spaceru: 45 min.

Bibliografia:

• Flasza J., Bochnia. Przewodnik po mieście, Bochnia 1998
• www.bochnia.pl

* wzór chemiczny soli – chlorek sodu

Materiał przygotowany w ramach projektu Pierścień św. Kingi – edycja 2008

Szlak obejmuje piętnaście punktów – miejsca po starych górniczych szybach (Herman, Wielki, Wojewodzia Góra, Targ, Regis, Kożuszka, Gazaris), ale także miejsce dawnej warzelni, pozostałości zamku żupnego, ogród salinarny, czy miejsce po dawnym stawie salinarnym. Trasa prowadzi od szybu Sutoris w dwóch kierunkach: na wschód i na zachód. Wędrując na zachód napotkamy dwanaście punktów, a na wschód – trzy. Od punktu do punktu prowadzą specjalne, wmurowane w chodnik metalowe tabliczki z napisem: „NaCl Bocheński szlak solny „na świecie” im. Świętej Kingi”.

(Cytat za: oficjalną strona szlaku)

Za realizację szlaku odpowiedzialne jest Muzeum im. prof. Stanisława Fischera, współpraca Wydział Promocji i Rozwoju Miasta Urzędu Miejskiego w Bochni. Projekt został sfinansowany z budżetu Województwa Małopolskiego w 2005 r.