Szlaki Małopolski

Szlaki Małopolski

Szlaki Małopolski to platforma informacyjno-promocyjna poświęcona turystyce kulturowej, ze szczególnym uwzględnieniem szlaków kulturowych, czyli tematycznych tras zwiedzania.

Szlaki Małopolski skierowane są zarówno do turystów, jak i do operatorów szlaków kulturowych. Informacje zamieszczone w serwisie opracowywane są na podstawie materiałów udostępnionych przez operatorów poszczególnych szlaków w Internecie, MIK nie koordynuje żadnego ze szlaków.

Karpacko-Galicyjski Szlak Naftowy

Obiekty:
  • Gorlice
  • Ropica Polska
  • Szymbark
  • Ropa
  • Łosie
  • Bielanka
  • Siary
  • Sękowa
  • Kryg
  • Kobylanka
  • Lipinki
  • Libusza
  • Zagórzany
więcej


ostatnia aktualizacja: 16 kwiecień, 2013

Karpacko-Galicyjski Szlak Naftowy jest początkowym odcinkiem transgranicznego Szlaku Naftowego biegnącego od Gorlic poprzez Jasło, Krosno, Sanok i Ustrzyki Dolne na teren Ukrainy – do Borysławia, Drohobycza oraz Lwowa.

Jako jeden z głównych produktów turystycznych regionu, ma na celu ocalenie od zapomnienia reliktów przemysłu naftowego, który w powiecie gorlickim rozwijał się od 2. połowy XIX wieku.

Na trasie szlaku znajdują się liczne pamiątki i zabytki dokumentujące historię oraz działalność pionierów przemysłu naftowego Ziemi Gorlickiej (m.in. Wojciecha Biechońskiego, Władysława Długosza, Wiliama H. Mac Garvey’a, Adama Skrzyńskiego, Józefy Szymonowicz i Ignacego Łukasiewicza), wytypowane z uwzględnieniem kryteriów: unikatowości, wartości historycznej, wartości artystycznej otoczenia naturalnego i kulturowego oraz dostępności dla zwiedzających.

Szlak Naftowy na Ziemi Gorlickiej prowadzi przez 13 miejscowości: Gorlice, Ropicę Polską, Szymbark, Ropę, Łosie, Bielankę, Siary, Sękową, Kryg, Kobylankę, Lipniki, Libuszę oraz Zagórzany. W ramach jego oznakowania ustawiono 8 dużych tablic informacyjnych: w Gorlicach, w Bieczu, w Ropie, w Krygu, w Sękowej; 6 tablic adresowych oraz 20 tablic kierunkowych.

Obiekty na Szlaku

W budynku gorlickiego ratusza (Rynek 2), w którym mieściła się apteka, Ignacy Łukasiewicz prowadził prace nad destylacją ropy. Upamiętniają to: znajdujący się wewnątrz budynku okolicznościowy portal, tablica pamiątkowa oraz rekonstrukcja pierwszej na świecie ulicznej lampy naftowej jego autorstwa, zapalonej na skrzyżowaniu ulic Kościuszki i Węgierskiej w 1854 roku. W tym miejscu o wydarzeniu przypominają dziś kapliczka z Chrystusem Frasobliwym oraz pomnik Łukasiewicza, który został wyobrażony również na Pomniku Tysiąclecia (ul. Legionów). Pamiątki związane z jego badaniami oraz rozwojem przemysłu eksponuje także Muzeum Regionalne PTTK znajdujące się przy ulicy Wąskiej 7–9. Sam proces wydobycia i przerabiania ropy można prześledzić w Skansenie Przemysłu Naftowego „Magdalena” (ul. Lipowa). Zrekonstruowano tam m.in. samowypływ oleju skalnego gromadzonego w bęsiorach, kopankę „Ćwiartkę”, szyb z drewnianą wieżą wiertniczo-widokową, kuźnię oraz urządzenia i maszyny wiertnicze.

O rozwoju kopalnictwa naftowego w Ropicy Polskiej przypomina dziś figurka św. Barbary, patronki górników i naftowców, wzniesiona w 1888 roku przez rodzinę Nowaków (przy drodze krajowej nr 28 Wadowice – Krosno).

Natomiast w Szymbarku, w którym złoże odkryte w 1880 roku pozwoliło na otwarcie czterech kopalń, zachował się średniowieczny słup służący do spalania ropy w celach sygnalizacyjnych, przebudowany później na kapliczkę (widoczny z drogi krajowej nr 28 Wadowice – Krosno, ok. 850 m od kościoła parafialnego w kierunku Nowego Sącza).

Kolejnym miejscem oznaczonym na Szlaku jest wieś Ropa, w której wybudowano pierwszą pozaapteczną destylarnię. Zachowały się tu pochodzące z XIX wieku kopanki i odwierty.

W Łosiu można zobaczyć zagrodę łemkowską pochodzącą z 1891 roku, której mieszkańcy trudnili się maziarstwem, obwoźną sprzedażą dziegciu stosowanego w medycynie ludowej oraz mazi drzewnej służącej do smarowania osi wozów i innych ruchomych elementów sprzętów gospodarczych. W 2. połowie XIX wieku maziarze poszerzyli swój asortyment o smary techniczne, oleje i naftę, wpływając tym samym na niezwykły rozwój Łosia. O jego bogactwie świadczy zachowana zagroda składająca się z chaty, stodoły i spichlerza, a całość uzupełnia ekspozycja w filii Muzeum Dwory Karwacjanów i Gładyszów. dokumentująca historię lokalnego przemysłu.

Kolejną wsią łemkowską na Szlaku, której mieszkańcy trudnili się maziarstwem, jest położona na południe od Szymbarku Bielanka.

Z niej szlak prowadzi do Siar będących dobrami rodowymi Długoszów (secesyjny zespół pałacowo-parkowy), gdzie powstawały pierwsze w Zachodniej Galicji studnie ropne. W Siarach wyeksponowane zostały dawne urządzenia wiertnicze z czynnymi otworami „Siary 101” (na posesji prywatnej) oraz „Siary 105” (obok drogi powiatowej Siary – Owczary, ok. 3 km od krzyżówki w Siarach).

Pomnik upamiętniający Władysława Długosza został ustawiony w centrum sąsiedniej wsi Sękowej. Tam też – na cmentarzu parafialnym – znajduje się mauzoleum rodowe. Z Sękową związana jest ponadto postać Józefy Szymonowicz, dziedziczki wsi, współwłaścicielki miejscowej kopalni oraz fundatorki neogotyckiego kościoła pw. św. Józefa. Dziedzictwo przemysłowe tego rejonu prezentuje Skansen Naftowy (przy drodze krajowej nr 999), którego ekspozycja przybliża proces technologiczny wydobycia, oczyszczania i transportu ropy.

Jedne z najbardziej wydajnych złóż ropy naftowej znajdowały się w Krygu. Miejscowość otaczają wysokie kiwony i szyby naftowe przypominające o okresie gwałtownego rozwoju przemysłu naftowego. W tamtejszej szkole podstawowej im. Ignacego Łukasiewicza znajduje się izba pamięci z kolekcją lamp naftowych. O przeszłości wsi przypominają ponadto figura św. Barbary oraz kościół parafialny pw. NMP Królowej Polski z witrażami ufundowanymi przez miejscowych nafciarzy.

Na północ od Krylu znajduje się czynna kopalnia ropy Kobylanka, pierwotnie należąca do księcia Stanisława Jabłonowskiego, w której przez destylację ropy uzyskiwał asfalt i naftę. Na miejscu można zwiedzać kaplicę dworską w przysiółku Skała ufundowaną przez jego małżonkę, hr. Marię Wielopolską.

Innym cennym zabytkiem jest kopanka „Anna” w Lipinkach, należąca do hr. Jadwigi Straszewskiej. Zachował się też dwór hrabiny zbudowany na przełomie XIX i XX wieku.

Kolejnym punktem Szlaku Naftowego na Ziemi Gorlickiej jest prywatne Muzeum Przemysłu Naftowego i Etnografii w Libuszy założone przez Annę i Tadeusza Pabisów. Zgromadzono w nim ponad 600 eksponatów dokumentujących historię lokalnego przemysłu, w tym: destylarnię nafty, kuźnię kopalnianą, galony ceramiczne na naftę i formy parafinowe z rafinerii hr. Adama Skrzyńskiego, jednego z potentatów naftowych Ziemi Gorlickiej. Ponadto Muzeum prezentuje rekonstrukcje szybów naftowych oraz obszerną dokumentację starych kopalń, biogramy, pamiętniki i zapiski nafciarzy, mapy, fotografie, narzędzia wiertnicze oraz eksploracyjne.

Z Libuszy warto udać się do pobliskich Zagórzan, w których znajduje się rodowa posiadłość oraz piramidalne mauzoleum Skrzyńskich projektowane przez Mariana Teodora Talowskiego.

TRASEOTrasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 53855

wolontariuszka
Agata Tyrała

Autorką tekstu jest wolontariuszka Małopolskiego Instytutu Kultury.

Formularz kontaktowy
Wyslij ten post emailem

Małopolski Instytut Kultury w Krakowie
ul. 28 lipca 1943 17c
30-233 Kraków
tel.: +48 12 422 18 84, 631 30 70, 631 31 75

Kontakt do koordynatora

Newsletter

Partnerzy Szlaków Małopolski