grupy narodowe i etniczne – Szlaki Małopolski http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl Szlaki Małopolski Wed, 19 Jun 2019 09:26:08 +0000 pl-PL hourly 1 https://wordpress.org/?v=4.9.16 Szlak Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?szlaki=szlak-dziedzictwa-zydowskiego-w-bialymstoku Fri, 28 Feb 2014 15:43:54 +0000 http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?post_type=szlaki&p=11821 czytaj więcej]]> Historia Białegostoku jest ściśle związana z narodem żydowskim. Polacy i Żydzi żyli tutaj razem, razem uczyli się i pracowali. Tutaj również powstał pomysł stworzenia wspólnego języka, esperanto, który miał połączyć wszystkich ludzi.

Niestety w mieście nie zachowało się wiele śladów istnienia społeczności żydowskiej. Dlatego też w ostatnich latach powstało klika projektów mających na celu przywrócenie pamięci o historii Białegostoku. Na przełomie 2007 i 2008 r. stworzono Szlak Dziedzictwa Żydowskiego w Białymstoku. Jest to pierwszy szlak tematyczny w mieście.

Na trasie Szlaku znajduje się 36 obiektów, m.in. synagogi, cmentarze i kamienice. Całość została szczegółowo i bardzo ciekawie opisana w przewodniku historycznym wydanym przez Fundację Uniwersytetu w Białymstoku Universitas Bialostocensis. Broszura ma także angielską wersję językową. Stare fotografie, historie obiektów i krótkie biografie osób z nimi związanych sprawiają, że przewodnik jest naprawdę wartościowy nie tylko dla turystów, ale również dla mieszkańców miasta, którzy chcą się dowiedzieć czegoś więcej na temat jego przeszłości. Dobrze przygotowane informacje o obiektach, a także różne ciekawostki zawarte w przewodniku przypominają historię miasta, a także pozwalają utrwalić pamięć o społeczności żydowskiej w nim mieszkającej.

]]>
Szlaki krakowskich muzeów – szlak kultury żydowskiej http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?szlaki=szlaki-krakowskich-muzeow-szlak-kultury-zydowskiej Tue, 10 Dec 2013 08:18:33 +0000 http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?post_type=szlaki&p=11582 czytaj więcej]]> Krakowski Kazimierz – dzielnica do II wojny światowej zamieszkiwana głównie przez Żydów – do dziś jest kojarzony z żydowską kulturą i historią. W Krakowie, oprócz miejsc pamięci i zabytków żydowskich – cmentarzy, kamienic i synagog, istnieją także muzea z wystawami poświęconymi pamięci o narodzie żydowskim. Eksponaty przedstawiają losy krakowskich Żydów, ale także ich sztukę oraz kulturę materialną.

Można wybrać się na spacer kolejno po wszystkich miejscach uwzględnionych w programie szlaku, ponieważ skupia się on głównie wokół Podgórza, Kazimierza oraz Rynku Głównego. Równie dobrze jednak można podzielić szlak na kilka dni – zwłaszcza że w niektórych miejscach często chce się spędzić więcej czasu. Każdy z tych obiektów będzie interesujący szczególnie dla osób pasjonujących się historią, antropologią czy obrzędowością religijną.

Trzy oddziały Muzeum Historycznego Miasta Krakowa uwzględnione w planie tego szlaku ulokowane są blisko siebie. Apteka pod Orłem znajduje się na placu Bohaterów Getta, Fabryka Emalia Oskara Schindlera na ulicy Lipowej, a Stara Synagoga na ulicy Szerokiej.

W muzeum Apteka pod Orłem czynna jest wystawa stała „Apteka w getcie krakowskim”. To historyczne miejsce jest poświęcone w głównej mierze dawnemu właścicielowi apteki – Tadeuszowi Pankiewiczowi – który, pracując na terenie getta, bardzo pomagał Żydom, często wiele ryzykując. Wystawa została poświęcona również zagładzie Żydów w Krakowie w latach 1939–1945. Prezentuje eksponaty muzealne, archiwalne dokumenty, ciekawe fotografie i filmy. Jest to nie tylko obiekt wartościowy pod względem historycznym, ale przede wszystkim miejsce sprzyjające zadumie nad losem tysięcy niewinnie zgładzonych żydowskich obywateli Krakowa.

W Fabryce Emalia Oskara Schindlera można obejrzeć wystawę stałą „Kraków – czas okupacji 1939 – 1945”, a także związane z tą tematyką wystawy czasowe. Muzeum znajduje się w budynku administracyjnym dawnej fabryki. Nowoczesna, multimedialna ekspozycja opowiada o losach krakowskich Żydów i więźniów obozu koncentracyjnego w Płaszowie, o działalności Polskiego Państwa Podziemnego na terenie miasta, a także o Niemcach i terrorze niemieckiego okupanta wobec mieszkańców Krakowa. Wszystkie eksponaty zostały zaprezentowane w taki sposób, by ukazać chronologicznie ułożoną wizję dziejów miasta. Całej wystawie i temu oddziałowi Muzeum Historycznego przyświeca motto „Fabryka pamięci”. Bardzo dobitnie można sobie zdać sprawę z trafności tego sformułowania, zabierając ze sobą „na pamiątkę” specyficzny dokument czasu. Każdy zwiedzający muzeum może tu odbić na stemplownicy specjalną pieczęć w pięciu punktach z tzw. maszynami pamięci wskazującymi na kluczowe momenty historii.

Stara Synagoga to najstarszy zachowany do tej pory zabytek żydowskiej architektury sakralnej w Polsce. Jej zbiory zawierają cenną kolekcję judaików, przedmioty związane ze świętami i obrzędami dorocznymi, życiem prywatnym i rodzinnym.

Bogaty zbiór judaików znajduje się także w Gmachu Głównym Muzeum Narodowego i jest uzupełnieniem Galerii Rzemiosła Artystycznego. Kolekcję tę uważa się za najciekawszy zbiór przedmiotów związanych z kulturą żydowską w Polsce. Jednym z unikatów jest drewniana, bogato rzeźbiona i polichromowana szafa ołtarzowa – aron ha-kodesz – służąca do przechowywania zwojów Tory.

W Galerii Sztuki Polskiej XIX wieku w Sukiennicach prezentowane są z kolei dzieła artystyczne o tematyce związanej z żydowską kulturą i tradycją. Można tam obejrzeć obrazy takie jak: Machabeusze Wojciecha Kornelego Stattlera, Żydzi Piotra Michałowskiego, Ahaswer Maurycego Gottlieba, Szkoła talmudystów Samuela Hirszenberga czy Święto Trąbek Aleksandra Gierymskiego.

Muzeum Farmacji Uniwersytetu Jagiellońskiego to jeden z nielicznych tego typu obiektów na świecie. Stała ekspozycja ze zbiorami obrazującymi historię aptekarstwa od średniowiecza aż do czasów współczesnych zajmuje aż pięć poziomów budynku muzeum przy ulicy Floriańskiej. Ponadto w muzeum zostało odtworzone wnętrze XVIII-wiecznej apteki oraz inne pomieszczenia – na przykład dawne laboratorium apteczne, piwnica z winami leczniczymi. Muzeum posiada też bibliotekę z dawnymi zielnikami, farmakopeami, antidotariami i innymi drukami oraz pamiątkami związanymi z historią aptekarstwa, aptekarzami i farmaceutami.

Muzeum Etnograficzne przy placu Wolnica związane jest z tradycjami żydowskimi dzięki swoim siedzibom – byłemu ratuszowi miasta Kazimierza i kamienicy „Esterka” (według legendy mieszkała w niej niegdyś miłośnica króla Kazimierza Wielkiego, Żydówka Esterka). Na wschodniej ścianie ratusza można odnaleźć płaskorzeźbę upamiętniającą Przyjęcie Żydów do Polski w średniowieczu. Wykonana ona została w 1907 roku przez rzeźbiarza i malarza Henryka (Herszela) Hochmana. Warto także obejrzeć wystawę stałą muzeum prezentującą kulturę polskiej wsi, w której często ważną rolę odgrywała ludność żydowska.

Cel Żydowskiego Muzeum Galicja to upamiętnianie ofiar Holocaustu, ale także ogólnie pojmowanej kultury żydowskiej. Na przestrzeni prawie 1000 m2 dawnej fabryki mebli znajdują się cztery sale wystawiennicze, kawiarnia, księgarnia, sala edukacyjna z Centrum Zasobów Multimedialnych. Stała wystawa muzeum – wystawa fotografii: Traces of Memory / Śladami Pamięci – dokumentuje istniejące do dziś pozostałości żydowskiego życia i kultury. Muzeum prowadzi liczne działania w ramach przygotowywania ciekawych wystaw czasowych oraz prowadzenia Działu Edukacji i Badań, Centrum Zasobów Multimedialnych, inicjatyw wydawniczych i akcji dla zwiedzających (np. nauka języka jidysz i hebrajskiego, kursy tańca żydowskiego, projekcje filmów), dlatego warto śledzić jego aktualne projekty.

Szlak kultury żydowskiej obejmuje obiekty różnorodne – niektóre skupione są wokół religii, inne przedstawiają historię, życie codzienne. Warto w związku z tym odwiedzić każde z tych miejsc, aby uzyskać możliwie pełny obraz bogatej kultury i losów tej społeczności. Kazimierz to dzielnica Krakowa szczególnie ciesząca się zainteresowaniem turystów – tym ciekawsze i cenniejsze będzie poznanie jego historii, tradycji i biografii jego mieszkańców, skontrastowanie jego dzisiejszego stanu z przeszłością.

TRASEOTrasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 33110

]]>
Śladami nastolatki. Halina Nelken http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?szlaki=sladami-nastolatki-halina-nelken Mon, 28 Oct 2013 17:16:24 +0000 http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?post_type=szlaki&p=11456 czytaj więcej]]> Spacer „Śladami nastolatki. Halina Nelken” został stworzony m.in. w oparciu o wspomnienia młodej żydowskiej dziewczyny, która w czasie II wojny światowej trafiła do getta wraz ze swoją rodziną. Była ona osobą pełną pasji, marzeń, wychowaną nie tylko w religii judaistycznej, ale i chrześcijańskiej. Uczestnik tej wędrówki przemierza ulice, które kiedyś częściowo wyznaczały granice strefy zamkniętej. Ponadto wykonując odpowiednie zadania, ma możliwość dokładnego poznania atmosfery tego miejsca z czasów II wojny światowej.

Spacer rozpoczyna się przy Fabryce Emalia Oskara Schindlera na ul. Lipowej 4. Kierując się w stronę nasypu kolejowego, należy dojść do przejścia podziemnego, które umożliwi wędrującemu wyjście na peron. To miejsce jest pewnego rodzaju przystankiem przed wejściem na właściwy teren getta. Widać stąd Wawel i dużą część Krakowa, której nie mogli zobaczyć mieszkańcy getta. Na ul. Traugutta (tzw. granicznej) przylegające do niej kamienice wyznaczały wówczas strefę zamkniętą. Kolejnym ważnym punktem jest skrzyżowanie tejże ulicy z ul. Dąbrówki. Tutaj można znaleźć miejsce, w którym kiedyś stał mur. Wykonane dotychczas zadania pomogą spacerującemu odnaleźć pierwszy dom Haliny Nelken, do którego przeprowadziła się z rodziną 20 marca 1941 roku. Mieszkanie składało się z dużego pokoju i kuchni z balkonem.

Kierując się dalej do ul. Lwowskiej, uczestnik natrafia na zachowany fragment muru getta. Okupant zbudował go, aby odseparować ludność żydowską od strony „aryjskiej”. Natomiast forma jego wykończenia tzw. macew, stosowana, jako element dekoracyjny nagrobków żydowskich, miała pozbawić mieszkających tam ludzi resztek nadziei na powrót do normalnego życia. Każde nielegalne pokonanie ogrodzenia było zagrożone karą śmierci.

Z kolei idąc dalej do ul. Janowa Wola, spacerujący natrafia na miejsce, w którym niegdyś stała jedna z czterech bram prowadzących do getta. W czasie okupacji można było przekroczyć ją jedynie za okazaniem specjalnej przepustki. Przejście to było pilnie strzeżone nie tylko w dzień, ale i w nocy.

Dalej na ul. Janowa Wola znajdował się drugi dom Haliny Nelken. Mieszkanie to, jak wspomina nasza bohaterka, było bardzo ciasne, ale przynajmniej zapewniło jej i jej bliskim odrobinę prywatności. Wówczas w getcie wprowadzono przepis dotyczący zakwaterowania. Na jedno okno w budynku przypadało czterech mieszkańców.

Podczas wysiedlenia czerwcowego w 1942 roku na ulicach getta okupanci w okrutny sposób zamordowali ok. 600 osób. Między nimi byli znani artyści Mordechaj Gebirtig i Abraham Neuman, których rozstrzelano naprzeciwko kamienicy Nelkenów. Świadkiem tego zdarzenia była matka Haliny, która zrelacjonowała następnie całe zajście córce.

Zapiski Haliny Nelken oraz zadania, które przygotowało Muzeum Historyczne Miasta Krakowa we współpracy z Małopolskim Instytutem Kultury, mają na celu przeniesienie uczestnika spaceru w lata okupacji i ucisku ludności żydowskiej. Stworzą one w wyobraźni odbiorcy obraz ówczesnego Podgórza, dzisiaj pięknego i atrakcyjnego turystycznie, wtedy zatłoczonego i wypełnionego cierpieniem.

]]>
Z okien apteki… Krakowskie getto we wspomnieniach Tadeusza Pankiewicza http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?szlaki=z-okien-apteki-krakowskie-getto-we-wspomnieniach-tadeusza-pankiewicza Thu, 22 Aug 2013 08:57:55 +0000 http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?post_type=szlaki&p=11051 czytaj więcej]]> 70 lat temu, w dniach 13-14 marca 1943 r. dokonano likwidacji krakowskiego getta. 13 marca hitlerowcy zarządzili przesiedlenie mieszkańców getta A (Żydzi pracujący) do obozu w Płaszowie. Likwidacji tej części getta dokonano z wyrachowaniem, bowiem był to dzień szabasu. Mieszkańcy getta B (Żydzi niepracujący, chorzy i słabi) mieli stawić się 14 marca na placu Zgody (obecnie plac Bohaterów Getta). Zmęczeni, głodni i śmiertelnie przerażeni ludzie stłoczyli się na placu, wyczekując przesiedlenia do baraków przedsiębiorstwa Ostbahn, w którym mieli podjąć pracę. Z wolna miejsce to wypełniały ciche rozmowy oraz płacz dzieci. Niektórzy wznosili modły, jakby przeczuwali, że oto 7 Adara II 5703 (14 marca 1943 wg kalendarza gregoriańskiego) dopełni się ich los. Nagle plac wypełnił się SS-manami dowodzonymi przez Amona Götha (komendanta obozu w Płaszowie). Zaczęto segregację ludności do Auschwitz-Birkenau. Ci, którzy nie zostali odesłani do transportu, zostali z zimną krwią rozstrzelani. Wydarzenia te dokonały się pod oknami Apteki pod Orłem.

Jej właściciel – Tadeusz Pankiewicz ze ściśniętym sercem, połykając łzy, obserwował akcję likwidacyjną. Dzięki jego relacji możemy dowiedzieć się, jak przebiegała likwidacja getta:

Pod ścianą kamienicy położonej na wprost mych okien ustawiają starców i rozstrzeliwują ich. Są to przeważnie ludzie wyciągnięci z kryjówek. W innym rogu placu strzelają do dzieci. Planowość, nawet jeśli chodzi o zbrodnie, jest przez Niemców ściśle przestrzegana. Widzimy grupę złożoną z kilkunastu starych kobiet, którą pędzą niemieccy oprawcy, bijąc je i kalecząc, w kierunku małej wąskiej uliczki Wita Stwosza. Rozlegają się strzały, wiadomo, zostały zabite.

(Źródło: Spacer edukacyjny: Z okien apteki…)

Kim był człowiek, który dobrowolnie zamieszkał i pracował w krakowskim getcie?

Tadeusz Pankiewicz urodził się w 1908 r. w Samborze. W 1933 r. odziedziczył podgórską aptekę, którą prowadził jego ojciec. W wyniku niedopatrzenia hitlerowców mógł on w czasie wojny prowadzić Aptekę pod Orłem, w czym pomagały mu Irena Droździkowska, Aurelia Danek oraz Helena Krywaniuk. Dla mieszkańców getta apteka Pankiewicza była bezpiecznym portem w morzu wojennego okrucieństwa, była oazą, w której szukano ukojenia duszy i ciała. Tu spotykano się, gdy potrzebowano lekarstw, pomocy, ukrycia dobytku lub wysłuchania najświeższych wiadomości z zza muru. Pankiewicz, pomimo ryzykowania własnego życia, nikomu nie odmawiał pomocy. Za swoją działalność, został odznaczony medalem Sprawiedliwy wśród Narodów Świata w 1983 r. Dzięki jego spisanym wspomnieniom (Apteka w getcie krakowskim) kolejne pokolenia dowiadują się o historii krakowskiego getta.

Wspomnienia te zostały wykorzystane w projekcie Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, które we współpracy z Małopolskim Instytutem Kultury wydało cykl interaktywnych przewodników edukacyjnych po krakowskim getcie.
Druki te

[…] pokazują okupacyjny los krakowskich Żydów przez opowieści indywidualnych bohaterów. Poznajemy getto z perspektywy różnych osób: siedemnastoletniej dziewczyny – Haliny Nelken, dziecka – Stelli Müller-Madej, jedynego Polaka mieszkającego w getcie – aptekarza Tadeusza Pankiewicza, i lekarza – Aleksandra Bibersteina.

(Źródło: Spacer edukacyjny: Z okien apteki…)

Przejdźmy zatem do opisu trasy znajdującej się w przewodniku Z okien apteki…
Krakowskie getto we wspomnieniach Tadeusza Pankiewicza
. Za narrację posłużą nam fragmenty wspomnień aptekarza umieszczone w książeczce.

Nasz spacer rozpoczynamy od zwiedzenia Apteki pod Orłem. Obecnie mieści się w niej wyremontowany oddział MHMK. Jak czytamy na stronie muzeum,

podstawowym kluczem do poznania wystawy jest sama apteka, odtworzony układ jej wnętrza. Miejsce, meble i sprzęty apteczne stanowią nośniki informacji, za pomocą których zwiedzający dociera do kryjącej się w nich historii. Tak jak najważniejsza działalność apteki w czasie wojny odbywała się w ukryciu, tak teraz zwiedzający musi wykonać pracę polegającą na odszukaniu właściwych treści. W szufladach mebli aptecznych została ukryta część informacyjna wystawy: eksponaty, zdjęcia i dokumenty. Odnalezienie ich, zestawienie z własną wiedzą i pamięcią o tym czasie jest zadaniem widza”.

(Źródło: Muzeum Historyczne Miasta Krakowa)

Z apteki przechodzimy na ulicę Targową 2. Tu znajdowała się wytwórnia szkieł optycznych Feliksa Dziuby. Postać ta nie jest dobrze znana szerszemu gronu, ale również on pomagał Żydom w czasie wojny. Był także dyrektorem firmy „Spectrum” zajmującej się produkcją szkieł zegarowych i szyb do aut. W związku z tym, że obie firmy wytwarzały materiały dla wojska, Dziuba łatwo otrzymywał przepustki na aryjską stronę dla swoich pracowników.

Natomiast Polacy, którzy wchodzili na teren getta, szmuglowali towary oraz informacje. Według Pankiewicza, dyrektor Dziuba zatrudniał w fabryce „Spectrum” kilkudziesięciu Żydów, którzy przeczekiwali tam do czasu powrotu do getta.

Następnie przechodzimy na skrzyżowanie ulicy Targowej z Józefińską. W kamienicy pod numerem 30 mieściła się Żydowska Służba Porządkowa, której dowódcą był Symche Spira.

Była to żydowska policja współpracująca z Niemcami i działająca w gettach.

Zadaniem OD, oprócz bezwzględnego i ślepego wypełniania rozkazów gestapo, jest czuwanie nad wewnętrznym porządkiem, wykrywanie przestępstw, techniczne wykonywanie rozporządzeń Judenratu.

(Źródło: Spacer edukacyjny: Z okien apteki…)

Oddziały te wykorzystywano także przy rewizjach, łapankach oraz akcjach deportacyjnych do obozów koncentracyjnych. Wystarczy obejrzeć film Romana Polańskiego Pianista, aby uzmysłowić sobie, jak działała OD.

Przeciwieństwem OD był konspiracyjny ruch oporu – Żydowska Organizacja Bojowa znana głównie za sprawą heroicznej walki w getcie warszawskim. Krakowski oddział mieścił się przy ulicy Józefińskiej 13.

Najbardziej spektakularną akcją przeprowadzoną przez krakowski oddział ŻOB był zamach na kawiarnię Cyganeria w grudniu 1942 r. W jego wyniku zginęło lub zostało rannych kilkunastu oficerów niemieckich.

Nie tylko lwowskie czy warszawskie kanały służyły Żydom za drogę ucieczki podczas II wojny światowej. Pankiewicz tak je opisuje:

Były dwa takie kanały: jeden u zbiegu ulic Józefińskiej i Krakusa, drugi przy zbiegu ulic Józefińskiej i Węgierskiej. Uciekali starzy i młodzi, kobiety i dzieci, i gdyby nie zdrada, droga ta wielu osobom mogła była uratować życie. […] Niedługo to jednak trwało. W ślad za uciekającymi pognała zdrada. Meldunki o ucieczce Żydów wędrowały po drutach telefonicznych do posterunków policyjnych i w krótkim czasie otwór wyjściowy kanału był już obstawiony przez policję, a następni uciekinierzy wpadali w ręce Niemców. W wielu wypadkach, strzelano do wynurzających się z otworu ludzi, zabijając ich na miejscu.

(Źródło: Spacer edukacyjny: Z okien apteki…)

Docieramy do ulicy Józefińskiej 18. W budynku tym mieściła się Żydowska Samopomoc Społeczna. Jej podstawowym zadaniem było zaopatrywanie Żydów w żywność, leki, przekazywanie darów z zagranicy oraz dbanie o stan higieny. Głównym organizatorem pomocy był dr Michał Weichert. W 1942 r. organizacja została rozwiązana przez Niemców.

Szpital Gminy Żydowskiej to kolejny punkt trasy.

W getcie znajdowały się 4 szpitale: 1. szpital centralny, przeniesiony z ulicy Skawińskiej na obszar dzielnicy żydowskiej, na róg ulic Józefińskiej i Węgierskiej; […] 2. szpital zakaźny na ulicy Rękawka, […] po zmniejszeniu getta […] przeniósł się na małą boczną uliczkę przy placu Zgody; 3. szpitalik przy ulicy Limanowskiego, przeznaczony dla starców; […] 4. szpital dla rekonwalescentów przy ulicy Józefińskiej […].

(Źródło: Spacer edukacyjny: Z okien apteki…)

Placówki te ukrywały także ludzi, którzy szukali schronienia przed oprawcami.

Kierujemy się w stronę ulicy Józefińskiej 10/12, gdzie mieścił się Urząd Pracy. Zajmował się on ewidencją mieszkańców getta, przydzielaniem ich do pracy stałej oraz przymusowej.

Przechodzimy teraz ulicą Piwną, która była granicą getta. W 1941 r. dzielnica Podgórze została oddzielona od strony aryjskiej murem. Nie przypominał on jednak zwykłego muru lecz macewy (nagrobki żydowskie). Wszystko po to, aby odebrać resztki nadziei mieszkańcom. Do getta prowadziły bramy strzeżone całą dobę. Nie zachowały się one do naszych czasów, a jedynym śladem ich istnienia są wojenne fotografie.

Trzy bramy wiodą do getta. Główne wejście od Rynku Podgórskiego. Nad bramą wielka sześcioramienna gwiazda Dawida i duży napis w języku hebrajskim: „Dzielnica Żydowska”. […] Druga brama mieściła się u wylotu ulicy Limanowskiego, przy zbiegu z ulicą Lwowską, a trzecia brama z placu Zgody prowadziła na trzeci most na Wiśle.

(Źródło: Spacer edukacyjny: Z okien apteki…)

Ostatnim punktem trasy jest plac Bohaterów Getta. W 2005 r. stanął na nim wymowny w swej prostocie pomnik upamiętniający polskich Żydów. Autorzy projektu, Piotr Lewicki i Kazimierz Łatak, wpisali w przestrzeń placu 68 krzeseł wykonanych z brązu. Mają one symbolizować 68 tysięcy Żydów mieszkających przed II wojną światową w Krakowie. Jest to także nawiązanie do cytatu z pamiętnika Pankiewicza:

Na placu Zgody niszczeje nieprzeliczona ilość szaf, stołów, kredensów i innych mebli, przenoszonych już nie wiadomo po raz który z miejsca na miejsce. Raz dano rozkaz opróżnienia kamienicy pełnej mebli w przeciągu dwóch godzin. Rzecz normalnie niewykonalna. […] Spadały stoły, szafy, łóżka i z hałasem rozbijały się na bruku. Niszczono rzeczy w nieprawdopodobny sposób, byle tylko wykonać głupie rozporządzenie.

(Źródło: Spacer edukacyjny: Z okien apteki…)

Spacer ten ma za zadanie uświadomienie nam istniejących śladów przeszłości w dzisiejszej przestrzeni Podgórza. 70 lat temu w dzielnicy tej żyli ludzie – tak jak my pełni trosk i radości. Ludzie, którym odebrano wolność i godność. Zamieszkiwali oni getto, po którym zostały fizyczne ślady w postaci budynków i fragmentu muru. Dzięki narracji Sprawiedliwego Wśród Narodów Świata – Tadeusza Pankiewicza, getto staje się bliższe nam współczesnym.

Wybierając się na ten szlak, powinniśmy mieć w pamięci słowa Josepha Jouberta: Kto chce
zatroszczyć się o przyszłość, ten przeszłość z pokorą […] przyjmować musi
.

]]>
Getto oczami dziecka. Stella Müller-Madej http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?szlaki=getto-oczami-dziecka-stella-muller-madej Thu, 22 Aug 2013 08:56:36 +0000 http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?post_type=szlaki&p=11050 czytaj więcej]]> Muzeum Historyczne Miasta Krakowa we współpracy z Małopolskim Instytutem Kultury opracowało projekt interaktywnych ścieżek edukacyjnych, zapoznających ze śladami dawnego krakowskiego getta. Projekt obejmuje 4 trasy tematyczne: „Z okien apteki. Krakowskie getto we wspomnieniach Tadeusza Pankiewicza”, „Oczami lekarza. Krakowskie getto we wspomnieniach Aleksandra Bibersteina”, „Śladami nastolatki. Krakowskie getto we wspomnieniach Haliny Nelken” oraz „Getto oczami dziecka. Stella Müller-Madej”.

Trwanie w realiach getta przedstawione zostało przez pryzmat wspomnień konkretnych osób, dla których getto było codziennością.

Spacery opracowano w formule tzw. questingu, który można zaliczyć do alternatywnych form zwiedzania. Polega na podążaniu nieoznakowaną trasą i rozwiązywaniu szeregu zagadek czy też zadań, do których prowadzą odpowiednie wskazówki. Całość łączy pewna narracja, towarzysząca spacerowi. Niektóre treści nie są przekazywane wprost, a turysta szuka ich samodzielnie. Każda z zaproponowanych przez MHK tras opatrzona jest zdjęciami, cytatami oraz mapką służącą do realizacji kolejnych zadań.

Scenariusz questingu powoduje, iż zwiedzanie staje się bardziej atrakcyjne, a wiedza (oparta na doświadczeniu) trwalsza. Odkrywanie dziedzictwa z zaangażowaniem i w sposób świadomy buduje także więź człowieka z danym miejscem.

„Getto oczami dziecka. Stella Müller-Madej”
„Dzielnica zamknięta” istniała w latach 1941-1943, a mury getta stały się granicą światów – granicą niesprawiedliwości, okrucieństwa i braku nadziei. Za murami znaleźli się ludzie odmienni etnicznie, o obcych obyczajach i religii, ale tak samo mający prawo do życia i szacunku, jak ci którzy wznieśli mury getta. Z aryjskiej strony wygnano także rodzinę Stelli Müller-Madej. Ta żydowska dziewczynka miała zaledwie 9 lat, gdy zamieszkała na terenie podgórskiego getta.

Świat widziany oczyma dziecka pełen jest emocji i barw. Dzieci bardziej patrzą sercem, niż chłodnym wzrokiem rozumu. Dziecku jeszcze bardziej niż człowiekowi dorosłemu towarzyszył strach, jeszcze większe niezrozumienie i poczucie krzywdy. Jak wielkim wyzwaniem musiał być dramat wojny dla rozwijającej się wrażliwości dziecka. Dzięki wspomnieniom Stelli możemy odtworzyć rzeczywistość dnia za murami. Pamiętnik relacjonuje rozmaite niewygody, troski i krzywdy, jakich ludzie doświadczali przebywając w tej odseparowanej strefie miasta. Zapiski dziewięciolatki ujawniają także emocje i uczucia ogarniające ludzi, będących świadkami brutalnych i dramatycznych scen, niejednej egzekucji i drastycznych wysiedleń.
Stella Müller-Madej w 1991 r. wydała pamiętnik z czasu okupacji. Książka doczekała się tłumaczenia na kilka języków i została doceniona jako wartościowe źródło informacji z tamtych lat.

Punkty na trasie spaceru: miejsce gdzie rozpoczynał się mur getta na Krzemionkach; kamienica przy ul. Czarnieckiego, w której mieszkała Stella; budynek przy ul. Józefińskiej, w którym znajdowało się kolejne lokum Müllerów; miejsce egzekucji dzieci z kinderheim; skwerek przy ul. Józefińskiej; skwerek przy ul. Lwowskiej; fragmenty muru przy ul. Lwowskiej; brama wiodąca do getta przy skrzyżowaniu ulic Limanowskiego i Lwowskiej; Plac Bohaterów Getta.

TRASEOTrasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 53524

]]>
Oczami lekarza. Krakowskie getto we wspomnieniach Aleksandra Bibersteina http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?szlaki=oczami-lekarza-krakowskie-getto-we-wspomnieniach-aleksandra-bibersteina Thu, 01 Aug 2013 12:29:46 +0000 http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?post_type=szlaki&p=11040 czytaj więcej]]> „Ludzie ludziom zgotowali ten los”
(Zofia Nałkowska, Medaliony)

Oczami lekarza. Krakowskie getto we wspomnieniach Aleksandra Bibersteina jest jedną z czterech tras wytyczonych na terenie byłego getta krakowskiego, obecnie jest to dzielnica Krakowa – Podgórze. Na szlak składa się trzynaście punktów, których odwiedzenie jest kluczowe dla poznania i zrozumienia historii tego miejsca oraz jego mieszkańców – Żydów, w latach 1941 ̶-1943. Miejsca zostały przedstawione z perspektywy krakowskiego lekarza Aleksandra Bibersteina, który podczas wojny pracował w szpitalu zakaźnym na terenie getta.

  • Rynek Podgórski – schody przy kościele św. Józefa – teren ten bezpośrednio przylegał do krakowskiego getta. Ksiądz Józef Niemczyński, proboszcz kościoła św. Józefa w latach 1919 ̶ 1946, w chwili decyzji o utworzeniu zamkniętej dzielnicy żydowskiej interweniował u władz niemieckich przeciw temu postanowieniu.
  • Rynek Podgórski – przy Rynku Podgórskim 1 mieścił się posterunek policji.
  • Dom „Pod Jeleniem” – dom znajduje się na rogu Rynku Podgórskiego 12 i ul. Brodzińskiego 2. Był jednym z punktów wytyczających granicę getta krakowskiego. Cechą charakterystyczną, wyróżniającą budynek, jest umieszczona na wysokości pierwszego piętra, w narożu, płaskorzeźba z dwoma jeleniami złączonymi wspólną głową z porożem.
  • Brama nr 1 – znajdowała się przy Rynku Podgórskim, u wylotu ul. Limanowskiego. Była to jedna z czterech bram prowadzących do getta krakowskiego. Szeroką bramą przejeżdżały wszelkie pojazdy, zaś bramką dla pieszych udawały się do pracy poza gettem osoby posiadające odpowiednie przepustki zezwalające opuścić getto. Tutaj też odbywały się nielegalne dostawy towarów do getta.
  • Judenrat (Rada Żydowska) – była to reprezentacja Gminy Żydowskiej. Jej zadaniem było osłabianie szykan wobec ludności żydowskiej. Jej siedziba mieściła się w budynku byłego Magistratu, na rogu Rynku Podgórskiego 1 i ul. Limanowskiego 2. Wejście znajdowało się przy ul. Limanowskiego (na terenie getta).
  • Zakłady konfekcyjne (krawieckie) J. Madritsch – znajdowały się przy Rynku Podgórskim 3. Należały one do Austriaka Juliusa Madritscha. Produkcja fabryki odbywała się na potrzeby Wermachtu. Była w niej zatrudniona ludność żydowska, która miała tutaj względnie dobre warunki, a podczas wysiedlenia w 1942 roku Madritsch, organizując dodatkowe karty pracy, uchronił Żydów przed wywiezieniem. Przyzwalał również na szmuglowanie żywności do getta. Po wojnie Madritsch i jego współpracownik Rajmund Tisch zostali odznaczeni Medalem Sprawiedliwego wśród Narodów Świata.
  • Ul. Rękawka – przecięta w poprzek od strony Rynku Podgórskiego wytyczała granicę getta, która następnie biegła ul. Parkową, obecną ul. Potiebni (dawniej Braci Dudzińskich, a później Szkolną), potem ul. Tatrzańską, a następnie przez niezabudowaną część Krzemionek, równolegle do końca ul. Rękawka.
  • Dom modlitwy Zuckera (Synagoga Zuckera) – znajdował się przy ul. Węgierskiej 5. Podczas istnienia getta przechowywane były tutaj liczne przedmioty pochodzące z krakowskich synagog. Jednak prawdopodobnie w czasie likwidacji getta w 1943 roku całe to wyposażenie zostało rozgrabione. Obecnie w budynku znajduje się Galeria Starmach.
  • Szpital dla starców – znajdował się przy ul. Limanowskiego 15. W październiku 1942 roku miała tutaj miejsce brutalna akcja wysiedleńcza. Część osób została zastrzelona na miejscu, tylko niewielką grupę doprowadzono na Plac Zgody (obecnie Plac Bohaterów Getta) i dołączono do wysiedlonych.
  • Róg ulic Limanowskiego i Czarneckiego – przebiegająca tutaj linia tramwajowa działa od 1917 roku. W kwietniu 1941 roku zakazano Żydom jazdy tramwajem. W czasie istnienia getta przez jego teren przejeżdżały tramwaje, ale się w nim nie zatrzymywały. Pomimo zakazu zdarzały się akcje wyrzucania, przez okna tramwajów niewielkich paczek z żywnością, przez pasażerów.
  • Szpital zakaźny – w budynku przy ul. Rękawka 30 w roku 1940 lekarz Aleksander Biberstein uruchomił szpital zakaźny, który w 1941 roku został włączony w granice getta. W szpitalu, zarówno pomagano chorym, jak i dawano schronienie osobom zagrożonym wysiedleniem.
  • Zakład Sierot Żydowskich w Krakowie – kiedy powstało getto, został przeniesiony z ul. Dietla 64 na teren getta krakowskiego przy ul. Krakusa 8. W nowej rzeczywistości sytuacja Zakładu Sierot uległa znacznemu pogorszeniu.
  • Fabryka Czekolady Optima – mieściła się między ulicami Krakusa a Węgierską. Była czynna w latach 1923 ̶ 36. W czasie wojny jej pomieszczenia zmieniały funkcje, służąc zarówno jako sala koncertowa, jak też jako warsztat rzemieślniczy dla ludności żydowskiej.

Praktyczne informacje:
Czas przejścia wszystkich miejsc: 45-60 minut
Przewodnik po szlaku
Pomocna przy przemierzaniu szlaku może okazać się lektura wspomnień Aleksandra Bibersteina zebranych w książce Zagłada Żydów w Krakowie, Kraków 2001.

]]>
Trasa Pamięci w Krakowie http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?szlaki=trasa-pamieci-w-krakowie Mon, 24 Jun 2013 14:38:16 +0000 http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?post_type=szlaki&p=10095 czytaj więcej]]>

Trasę Pamięci tworzą trzy oddziały Muzeum Historycznego Miasta Krakowa: Ulica Pomorska, Apteka pod Orłem oraz Fabryka Emalia Oskara Schindlera. Te trzy punkty na mapie Krakowa to trzy dopełniające się opowieści o wojnie i czasie, który po niej nastał.

(Cytat za: oficjalną stroną Muzeum Historycznego Miasta Krakowa)

Trasa Pamięci należy do najbardziej poruszających tras tematycznych spośród tych, które utworzono w Krakowie. Szlak ukazuje czarną kartę historii, która rozegrała się na krakowskiej ziemi.
To przypomnienie bolesnych wydarzeń, których świadkami byli polscy i żydowscy mieszkańcy Krakowa. To także opowieść o ludziach godnych wiecznej pamięci, którzy zasłużyli się, niosąc pomoc lub ratując innych z piekła wojny. Trasa ukazuje także codzienne życie zwykłych ludzi, którzy
w wojennych realiach wielokrotnie podejmowali trudne moralne wybory.

Trzy wystawy składające się na Trasę Pamięci przypominają takie wydarzenia jak ustanowienie stolicy Generalnego Gubernatorstwa w Krakowie (1939), „Sonderaktion Krakau” (1939), utworzenie
i likwidację getta podgórskiego (1941-1943) i wiele innych tragedii, które dotknęły Polaków. Wystawa składa się z fotografii, dokumentów i licznych eksponatów, w wyjątkowej oprawie dźwiękowej oraz przy zastosowaniu nowoczesnych multimediów.

  • Fabryka Emalia Oskara Schindlera pod wieloma względami jest niezwykłym muzeum. Prezentowana w nim wystawa stała Kraków – czas okupacji 1939-1945.

»Kraków – czas okupacji 1939-1945« stanowi najważniejszy element tej trójdzielnej struktury opowiadającej o historii okupowanego Krakowa. Ekspozycja w Fabryce Schindlera prezentuje w sposób całościowy historię Krakowa lat 1939–1945, a w pozostałych placówkach tworzących Trasę Pamięci rozwinięcie znalazły wybrane tematy.

(Cytat za: oficjalną stroną Muzeum Historycznego Miasta Krakowa)

Fabryka Emalia to nie tylko skarbnica pamiątek z okresu wojny, to także opowieść o zmitologizowanej postaci Oskara Schindlera.

  • Przy ulicy Pomorskiej (Dom Śląski) mieści się dawna siedziba i krakowskie centrum dowodzenia gestapo. W tym miejscu zachowały się autentyczne cele aresztu, w którym przetrzymywano i katowano krakowian. Na więziennych ścianach do dzisiaj widnieją napisy wyryte przez więźniów przesłuchiwanych w latach 1939-1945. Zapiski uwięzionych są w pewnym sensie dokumentem potwierdzającym wydarzenia z tamtych lat. „Pomorska” do dzisiaj pozostaje symbolem nazistowskich zbrodni. Więziennej wystawie nadano tytuł „Krzyk uwieczniony”, jest ona tematycznym dopełnieniem ekspozycji z Fabryki Emalia Oskara Schindlera.
  • Muzeum Apteka pod Orłem, mieszczące się przy Placu Bohaterów Getta, to element Trasy Pamięci poświęcony ludności żydowskiej, zamkniętej w getcie podgórskim w latach 1941-1943. Ówczesną aptekę prowadził Tadeusz Pankiewicz – jedyny Polak uprawniony do przebywania na terenie getta. Miejsce to stało się przestrzenią spotkań elity żydowskiej, a w czasie likwidacji getta jedynym punktem udzielającym pomocy medycznej wysiedlanym i poniewieranym ludziom. Tamte wydarzenia przybliża wystawa zatytułowana „Apteka w getcie krakowskim”.

Przejście Trasą Pamięci pozostawia trwały ślad w człowieku i nie pozwala być obojętnym na to, co wydarzyło się przed kilkudziesięciu laty. Na tym szczególnym szlaku, oprócz wiedzy i świadomości historycznej, pogłębiamy swoją moralną wrażliwość.

]]>
Opowieści Nieobecnych – słuchając o dziedzictwie żydowskim na Śląsku http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?szlaki=opowiesci-nieobecnych-sluchajac-o-dziedzictwie-zydowskim-na-slasku Mon, 03 Jun 2013 13:26:00 +0000 http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?post_type=szlaki&p=8944 czytaj więcej]]> Opowieści Nieobecnych to seria audioprzewodników prezentujących dziedzictwo żydowskie na terenie województwa śląskiego. 64 krótkie audycje o historii i miejscach związanych ze społecznością żydowską zostały opracowane przez historyków i znawców dziedzictwa żydowskiego, zostały w nich wykorzystane, między innymi, fragmenty wspomnień świadków wydarzeń. Do każdego nagrania dołączona jest mapa miasta z zaznaczonymi obiektami, które są tematami audycji.

Opowieści Nieobecnych to historie o żydowskim świecie, który istniał na tych ziemiach przez kilka stuleci. Wielowiekowa chrześcijańsko-żydowska koegzystencja została przerwana w latach 30-tych XX wieku. Chciano te kilkaset lat historii wymazać – burzono synagogi, niszczono cmentarze, palono księgi.

(Cytat za: oficjalną stroną projektu)

Audioprzewodniki prowadzą przez następujące miasta Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego:

  • Będzin,
  • Bytom,
  • Chorzów,
  • Czeladź,
  • Dąbrowa Górnicza,
  • Gliwice,
  • Katowice,
  • Sosnowiec,
  • Tarnowskie Góry,
  • Zabrze,
  • Żarki.

Przewodniki są opublikowane na licencji creative commons – czyli można je odsłuchać on-line lub pobrać na dysk.

Autorem i realizatorem pomysłu jest Fundacja Brama Cukermana w Będzinie.

]]>
Szlak Chasydzki http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?szlaki=szlak-chasydzki Mon, 06 May 2013 09:49:20 +0000 http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?post_type=szlaki&p=8937 czytaj więcej]]> Szlak Chasydzki jest międzynarodową trasą łączącą miejscowości położone na terenie południowo-wschodniej Polski i państw sąsiednich. Organizatorem szlaku jest Fundacja Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego, a celem trasy jest połączenie terenów, w których można zobaczyć zabytki dziedzictwa kultury żydowskiej. Imponujące synagogi i cmentarze żydowskie po dziś dzień są odwiedzane przez chasydów z całego świata.

Trasa szlaku obejmuje 25 miejscowości z terenów Podkarpacia i Lubelszczyzny, jednak w najbliższych latach planowane jest rozszerzenie go na dalsze obszary Polski i Ukrainy.

Miejscowości położone na szlaku:

  • Baligród – Żydzi osiedlili się tutaj już w momencie lokowania miejscowości. Pierwsza synagoga została zbudowana prawdopodobnie w XVIII wieku, w tym czasie funkcjonowała już szkoła wyznaniowa i cmentarz. W 1942 roku Żydzi, którzy zamieszkiwali Baligród, zostali wywiezieni do obozu w Zasławiu, gdzie część została rozstrzelana.
  • Biłgoraj – pierwsze informacje o Żydach pochodzą z 1597 roku. Ludność ta głównie zajmowała się rzemiosłem (wyrób sit z włosia końskiego, krawiectwo, rzeźnictwo, winiarstwo, piekarstwo, transport, kotlarstwo, blacharstwo, farbiarstwo).
  • Chełm – gmina prowadziła własne Koedukacyjne Gimnazjum Humanistyczne oraz religijną szkołę Talmud-Tora. Podkreślić należy, że ukazywało się tutaj aż pięć gazet żydowskich. Wszyscy mieszkający w gminie Żydzi zginęli w Sobiborze.
  • Cieszanów – miejscowość stała się głównym ośrodkiem chasydzkim. W roku 1870 funkcjonowały tutaj trzy stowarzyszenia żydowskie.
  • Dębica – Żydzi zamieszkiwali tu głównie północną część miasta, w którym działało dwóch rabinów. W czasie wojny utworzono tutaj getto. Część Żydów z Dębicy wywieziono do obozów w Pustkowie oraz w Bełżcu, a część rozstrzelano w okolicznych lasach.
  • Dynów – połowę mieszkańców miasta stanowili Żydzi. Podczas wojny Niemcy dokonali tutaj masowych egzekucji. Nocą z 18 na 19 września 1939 r. Niemcy spalili także synagogę wraz z ok. 200 zamkniętymi w niej Żydami.
  • Jarosław – miejscowość była miejscem obrad Sejmu Czterech Ziem. Podczas okupacji Żydzi zamieszkujący Jarosław uciekali na tereny okupowane przez ZSRR, ci którym nie udało się uciec, zostali przesiedleni do getta w Sieniawie.
  • Kolbuszowa – w okresie międzywojennym działały tu m.in. Organizacja Syjonistyczna i Poalej Syjon, a także Stowarzyszenie Jad Charuzim. Większość Żydów z Kolbuszowej została rozstrzelana na miejscowym cmentarzu.
  • Kraśnik – tuż przed wybuchem II wojny światowej Żydzi stanowili tutaj połowę mieszkańców, większość zginęła w obozie zagłady w Bełżcu, a także podczas likwidacji kraśnickiego getta. W 1948 roku dokonano tutaj ekshumacji ciał pomordowanych i przeniesiono ich na cmentarz żydowski w Kraśniku.
  • Lesko (Lisko) – znajdujący się tutaj cmentarz jest najstarszym i najlepiej zachowanym cmentarzem żydowskim w Polsce. Podziwiać tu można także wspaniałą synagogę, która zniszczona po II wojnie światowej została odrestaurowana i przeznaczona na Muzeum Żydów Galicji.
  • Leżajsk – stał się jednym z najważniejszych ośrodków chasydyzmu, za przyczyną cadyka Elimelecha Lippmana. Każdego roku w rocznicę jego śmierci do grobu przyjeżdżają pielgrzymki chasydów z całego świata.
  • Lublin – w okresie międzywojennym istniało tutaj 10 ważniejszych synagog i kilkadziesiąt mniejszych domów modlitewnych, które w czasie wojny zostały zniszczone. Większość Żydów lubelskich zginęła w obozach zagłady na Majdanku i w Bełżcu. Po wojnie istniała tu samodzielna gmina żydowska.
  • Łańcut – w połowie XIX wieku mieściło się tutaj 20 karczm żydowskich. Większość Żydów z Łańcuta zginęła w obozach zagłady w Bełżcu.
  • Łęczna – istniał tu dwór cadyka Szlomo Jehudy Lejba Łęcznera, a w pierwszej połowie XIX wieku Łęczna stała się jednym z centrów rozkwitającego chasydyzmu.
  • Przemyśl – w północno-wschodniej części miasta (poza murami) istniała dzielnica żydowska, zwana miastem żydowskim, która uległa pożarowi. Zachowała się synagoga, zwana dawniej Tempel, która wzniesiona została w latach 1886-1890.
  • Radomyśl Wielki – Żydzi mieli tu swoją drużynę piłkarską (Makkabi), Narodową Bibliotekę Jidysz z 600 tomami, amatorski zespół teatralny, działały tu także liczne bractwa.
  • Ropczyce – powstały tu Stowarzyszenie Rękodzielników Żydowskich Jad Charuzim, stowarzyszenie opieki nad chorymi Bikur Cholim oraz Chewra Linas Achim, organizująca dożywianie biednych dzieci żydowskich), a także Żydowskie Stowarzyszenie Wiedza – Death oraz Ha-Szachar (syjonistyczna organizacja młodzieżowa).
  • Rymanów – wielu mieszkających tu Żydów wyemigrowało do USA.
  • Sanok
  • Tarnobrzeg – w okresie międzywojennym był tu oddział Centralnego Związku Rzemieślników Żydów w Polsce. Hitlerowcy, którzy wkroczyli do miasta, wymordowali wielu Żydów na tarnobrzeskim rynku. W czerwcu 1941 roku zostało utworzone w mieście getto.
  • Ulanów (Ulinów)
  • Ustrzyki Dolne – zachowała się tutaj synagoga wzniesiona prawdopodobnie w pierwszej połowie XIX wieku.
  • Wielkie Oczy
  • Włodawa – w 1941 roku powstało tu getto, a Żydów stopniowo wywożono do obozu zagłady w Sobiborze.
  • Zamość – powstała tu dzielnica żydowska wokół rynku mniejszego (zwanego Solnym). Na początku XIX wieku nastąpiło silne ożywienie kulturalne Żydów Zamościa. Miasto było jednym z nielicznych miejsc na Lubelszczyźnie gdzie istniał prężny ruch Haskali. Na początku XX wieku w Zamościu było kilka drukarni żydowskich (tłoczyły druki zarówno polskie, jak i hebrajskie), a w latach 20 został wydany tygodnik „Zamojszer Sztyme”. Istniała tutaj także średnia szkoła hebrajska.

Głównym, a zarazem najważniejszym punktem Szlaku Chasydzkiego jest Centrum „Synagoga” w Zamościu. Jest to nowoczesny ośrodek kultury, który znajduje się w XVII-wiecznej synagodze. Dzięki niemu zwiedzający mogą bliżej poznać dzieje społeczności żydowskiej, która przez stulecia była ważną grupą społeczną w miejscowościach znajdujących się na szlaku.

Szlak Chasydzki prezentuje nie tylko wiele ciekawych informacji na temat kultury Żydów, ale również pokazuje ile musieli oni wycierpieć podczas II wojny światowej. Dzięki podróży Szlakiem Chasydzkim poznamy architekturę, zwyczaje i życie codzienne społeczności żydowskiej.

Szczegółowy opis szlaku i miejscowości, które znajdują się na trasie dostępne są na stronach internetowych POLIN Dziedzictwo Polskich Żydów oraz Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego.

Przewodniki po Szlaku Chasydzkim:

]]>
Podlaski Szlak Tatarski http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?szlaki=podlaski-szlak-tatarski Fri, 03 May 2013 19:10:06 +0000 http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/?post_type=szlaki&p=8942 czytaj więcej]]> Szlak Tatarski to pieszy szlak turystyczny znajdujący się na wschodzie Polski, w województwie podlaskim. Prezentuje on dziedzictwo historyczne i architektoniczne związane z kulturą tatarską i religią muzułmańską.

Szlak Tatarski prowadzi przez miejscowości zasiedlone przez Tatarów, sprowadzonych w XVII wieku przez króla Jana III Sobieskiego, który dołączył ich do swego wojska, nadając różne przywileje. Pozwoliło to Tatarom na zdobycie wielu praw i budowę licznych meczetów. Szlak Tatarski warto odwiedzić, ponieważ pomoże nam nie tylko lepiej poznać kulturę tatarską, ale i odkryje przed nami miejsca, które są naprawdę godne uwagi. Miejsca dotąd nam nie znane.

Szlak ten dzielimy na:

  • Szlak Tatarski Duży, który liczy 54 km i jest oznakowany kolorem zielonym. Szlak jest usytuowany wśród Wzgórz Sokólskich oraz częściowo na terenie Puszczy Knyszyńskiej.
  • Szlak Tatarski Mały, który liczy 19 km i jest oznakowany kolorem niebieskim. Szlak ten łączy miejscowości związane z osadnictwem tatarskim na Podlasiu.


Przebieg szlaku i miejsca, które warto zobaczyć:

  • Białystok – mimo, że nie posiada wielu meczetów ani mizarów, jest nazywany „centrum dowodzenia”, gdyż to tutaj mieszka najwięcej Tatarów (ok. 1800). Do miejsc godnych uwagi zalicza się: zespół pałacowo-parkowy Branickich i Rynek Kościuszki;
  • Sokółka – dwór myśliwski Suchołda, kościół pw. św. Antoniego Padewskiego, cerkiew prawosławna pw. św. Aleksandra Newskiego oraz muzeum regionalne, które posiada stałą wystawę poświęconą osadnictwu tatarskiemu;
  • Malawicze – dwór myśliwski Molawica;
  • Bohoniki – znajduje się tutaj jeden z dwóch czynnych na Podlasiu meczetów i cmentarzy muzułmańskich;
  • Bobrowniki – wieś ulicówka z drewnianymi domami i stodołami;
  • Krynki – drewniana cerkiew cmentarna pw. św. Antoniego, cerkiew pw. Narodzenia MB z 1868 r.;
  • Białogorce;
  • Górka;
  • Kruszyniany – meczet z XVII/XVIII w., mizar (ok. 100 m od świątyni);
  • Nietupa;
  • Żylicze – dwie wsie już nieistniejące, na miejscu których wybudowano folwark (pozostały z niego jedynie ruiny);
  • Ciumicze;
  • Leszczany – do dziś zachowało się jedynie kilka drewnianych chat;
  • Supraśl – miasto, które posiada status uzdrowiska, ze względu na złoża leczniczej borowicy. Warto tutaj zobaczyć: budynki klasztorne z lat 1755-1764, bramę –dzwonnicę z 1752 r., cerkiew prawosławną pw. św. Jana Teologa z lat 1889-1891, „Starą Pocztę” z końca XVIII w., kościół katolicki pw. św. Trójcy wybudowany w latach 1861-1865, kościół ewangelicko-augsburski z 1870 r. (przekształcony na kościół katolicki) oraz zespół pałacowy Buchholtzów z lat 1892-1903.

Osoby zainteresowane odwiedzeniem Szlaku Tatarskiego zapraszam do zapoznania się ze stroną internetową szlaku. Strona ta prowadzona jest przez Muzułmański Związek Religijny w RP przy wsparciu finansowym Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji.

]]>