Szlak TeH2O w Bydgoszczy to T jak technika, H jak Historia i O jak dwa razy opowieść! Fenomen bydgoskiego dziedzictwa przemysłowego polega na umiejętności ujarzmienia przez naukę oraz technikę wody, jako żywiołu, oraz czerpania z jej zasobów na wiele różnych sposobów. Można spojrzeć na Kanał Bydgoski, czy szerzej na wodę, jak na trakt transportowy, źródło energii lub kluczowy składnik w procesie produkcyjnym.

(Źródło: oficjalna strona szlaku)

Inicjatywa stworzenia szlaku została podjęta w 2012 roku przez Bydgoszcz w ramach międzynarodowego projektu SHIFT – X współfinansowanego z Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego (Program dla Europy Środkowej)

Zagroda Garncarska powstała w XIX-wiecznych budynkach mieszkalnych, wyposażonych w ówczesne sprzęty oraz oryginalny piec do wypalania ceramiki. Jest ona pewnego rodzaju bazą szlaku, gdzie organizowane są warsztaty garncarskie oraz zajęcia ergoterapii, a także wiele innych, ciekawych wydarzeń kulturalnych np. Letnie Jarmarki Garncarski. W znajdującym się tu sklepiku można zaopatrzyć się w pamiątki nawiązujące do tutejszej tradycji garncarskiej. Przy Zagrodzie funkcjonuje także stworzona z myślą o turystach wypożyczalnia rowerów „SIWAK”, zaś usytuowana tuż obok Karczma „U Garncarzy” oferuje lokalne smakołyki.

Galeria Ludowej Rzeźby Ceramicznej Władysławy Prucnal utworzona w jej rodzinnym domu, to prawdziwy skarbiec glinianych zabawek, dzwoneczków, naczyń, rzeźb religijnych, a także dzieł nawiązujących do życia codziennego ludzi z pobliskich wsi. Prace artystki znajdują się również w zbiorach muzeów etnograficznych m.in. w Łodzi, Toruniu, Warszawie i Rzeszowie.

Wzniesiony w latach 1958-59 kościół pw. Nawiedzenia NMP udekorowany został mozaiką ceramiczną wykonaną przez lokalnych artystów. Zdobi ona prezbiterium, ambonę i chór. W nawach można zobaczyć wykonane w tej samej technice obrazy przedstawiające stacje Męki Pańskiej. Autorem aranżacji wnętrza jest prof. Jan Budziło z Krakowa, który swoją wizję oparł na regionalnej tradycji, a zrealizował ją, współpracując z takimi artystami jak: Władysława Prucnal, Edward Jurek, Józef Ożóg, Stefan Głowniak, Franciszek Kot, Andrzej Ruta, Jan Chmiel, Stefan Prucnal, Edward Prucnal, Jan Schodziński.

W Medyni warto zajrzeć do kilku pracowni artystycznych, gdzie można podziwiać wspaniałe dzieła związane z lokalną tradycją i kulturą. Są to pracownie: Barbary i Andrzeja Plizgów, Jana Jurka, Jana Grabarza, Jacka Golca oraz pracownia rodziny Jurków.

W kolejnej wiosce znajdującej się na szlaku – Zalesiu – można zregenerować siły, odpoczywając nad malowniczymi stawami, gdzie panuje idealna cisza, a cudowne widoki sprawiają, że człowiek nie chce opuszczać tego miejsca. Po chwili wytchnienia, kolejną atrakcją do zobaczenia jest tradycyjny piec do wypalania ceramiki siwej, który znajduje się w tej samej miejscowości.

W Czarnej można zatrzymać się w gospodarstwie Leśna Zagroda. Utworzona została ona na powierzchni 10 ha. Oferuje turystom nie tylko noclegi i idealne warunki do organizacji imprez, zabaw czy ognisk, ale także odpoczynek w kontakcie z przyrodą. Wyruszając dalej w drogę można, zobaczyć na szlaku okazałą Leśniczówkę w Czarnej wybudowaną w 1934 roku.

Doskonałym miejscem na krótki postój jest Park Matki Boskiej Jagodnej w Medyni Łańcuckiej. Liczne alejki, przy których rosną jagodowe krzewy, prowadzą do kapliczek z figurami ceramicznymi Matki Boskiej Jagodnej autorstwa Władysławy Prucnal. W upalne dni wędrowcy mogą ugasić pragnienie wodą ze znajdującej się tu studni, zaś miejscowe gospodynie z przyjemnością zaserwują gościom specjały jagodowej kuchni.

Przy odrobinie szczęścia w czasie wycieczki zwiedzający mogą zastać garncarza, który akurat wyjmuje z pieca gotowe naczynia, i zapytać go o każdą nurtującą ich kwestię dotyczącą tego rzemiosła.

Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 35657

Lista obiektów jest starannie dobrana pod względem wysokiej jakości usług, atrakcyjności turystycznej dla osób starszych oraz prowadzących je gospodarzy, którzy są osobami przeszkolonymi z zakresu animacji czasu wolnego.

Jest to doskonała propozycja dla aktywnych seniorów, którzy nie boją się zdobywania nowych doświadczeń i osób starszych, które preferują spokojniejsze formy odpoczynku, szukają miejsca na urlop z daleka od zgiełku wielkich kurortów, w swoim gronie i często w terminach odbiegających od ram wakacyjnego sezonu.

Gospodarstwa z katalogu „Małopolska Wieś dla Seniorów” to miejsca, w których można nie tylko skorzystać z regionalnego menu, spacerować po pięknych okolicach i wypoczywać w zaciszu, ale także spędzać czas bardzo aktywnie. Obiekty dysponują warunkami do jazdy konnej, wycieczek rowerowych, nordic walkingu, wędkarstwa czy gry w tenisa, a w zimie także narciarstwa biegowego i zjazdowego. Wyjeżdżając do każdej z tych miejscowości, można także zapoznać się z lokalną historią i regionalnymi tradycjami, zwiedzać okoliczne zabytki, jak również brać udział w organizowanych warsztatach twórczych, nauczyć się ludowego rękodzieła i rzemiosła. Gospodarze to osoby nie tylko serdeczne i pomocne, ale także lubiące spędzać czas ze swoimi gośćmi, towarzyszyć im podczas pobytu oraz oprowadzać ich po okolicy.

Każdy z obiektów, oprócz bogatego programu atrakcji dla seniorów, spełnia wymogi osób starszych także w kwestiach zakwaterowania.

Właściciele każdego z obiektów przygotowali oryginalne pomysły spędzania wolnego czasu, z których turyści mogą wybrać propozycje dla nich atrakcyjne. Wszystkie miejsca są przygotowane pod kątem turystyki osób starszych, jednak każde z nich jest inne i oferują różnorodne programy.

Program „Małopolska Wieś dla Seniorów” to inicjatywa Sądeckiej Organizacji Turystycznej. Realizatorką projektu jest Bożena Srebro, dyrektor Sądeckiej Organizacji Turystycznej, wiceprezes Małopolskiej Organizacji Turystycznej. Wyselekcjonowana oferta to kolejna propozycja po jej wcześniejszych udanych pomysłach: „Małopolska wieś dla dzieci”, „Małopolska wieś pachnąca ziołami”, „Małopolska – miodowa kraina”.

Katalog ofert z projektu „Małopolska Wieś dla Seniorów”
Aplikacja mobilna w Google Play

Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 53526

Szlak dziedzictwa twórczości ludowej i artystycznej obejmuje cztery ścieżki:
Krzyże, Figury/głazy, Kapliczki architektoniczne, Kapliczki maryjne/figury.

• Krzyże

Na szczególną uwagę zasługują krzyże w Mariewie, Korczagach Nowych i Lipkowie. Drewniany, niemalowany krzyż w Mariewie pochodzi z ok. poł. XX w. Nad plakietą z popiersiem Matki Bożej można dostrzec figurę Chrystusa Ukrzyżowanego. Krzyż postawił Edward Miedziński po tragicznej śmierci córki, Jadwigi, która zmarła przypadkiem trafiona kulą podczas strzelaniny w czasie powstania warszawskiego. Zabytek ma wartość historyczną. Stalowy krzyż w Korczagach Nowych powstał na pocz. XXI w. w miejscu pierwotnego z 1904 r. Można na nim dostrzec plakietę z datą 1904, powyżej której znajduje się plakieta z głową Chrystusa. Krzyż modlitewny w Lipkowie jest świadectwem wiary lokalnej społeczności. Na cokole są umieszczone inskrypcje: Tą figurę postawili gospodarze / ze wsi Lipków oraz Od powietrza, głodu / ognia i wojny / wybaw nas Panie!. Warto zwrócić uwagę na materiały z jakich powstał zabytek. Krzyż i cokół są z piaskowca, a podstawę na dwóch najniższych stopniach wypełniają współczesne płytki granitowe. Wszystko to wpływa na wartość artystyczną i historyczną zabytku.

• Figury/głazy

Wśród niezliczonych obiektów przypisanych się do ścieżki figur i głazów wyróżnia się figura Matki Bożej w Wojcieszynie. Ufundował ją w 1945 r. mieszkaniec Wojcieszyna, Feliks Wdowiarek (1920-2000), żołnierz Armii Krajowej, a także uczestnik powstania warszawskiego w Grupie „Kampinos”. Krzyż powstał jako wotum za ocalenie życia w czasie II wojny światowej. Figura Matki Bożej jest w typie Immaculaty, z piaskowca, malowana, postawiona na postumencie z polnych kamieni, naturalnej wielkości. Można tu dostrzec także wmurowaną marmurową tablicę fundacyjną w kształcie stojącego prostokąta, z napisem: Ave, Ave, Ave / Marya / 1945 rok. Obiekt ma wartość historyczną.

• Kapliczki maryjne/figury

Pośród licznych kapliczek maryjnych warto zwrócić uwagę na figurę Matki Bożej z Lipkowa wykonaną w 1902 r. w warsztacie warszawskiego rzeźbiarza Teodora Skoniecznego. Na współczesnym, wysokim, czworobocznym cokole z piaskowca i na podstawie z granitu można dostrzec figurę Matki Bożej w typie Immaculaty, stojącą na kuli ziemskiej. Atrybucję dzieła potwierdza inskrypcja: T[eodor] SKONIECZNY / 1902. Zabytek jest cenny ze względu na wysoką wartość artystyczną i historyczną. Swoją formą i wyrazem wyróżnia się także ludowa kapliczka w Starych Babicach, wzniesiona na czworokątnym kopcu z pomalowanych kamieni polnych. Jest to zabytek drewniany, polichromowany, w kształcie wydłużonego prostopadłościanu o trzech ścianach utworzonych przez nachodzące na siebie wąskie deszczułki, przekryty czterospadowym daszkiem z drewnianych wiórów. Umieszczona wewnątrz figura Matki Bożej jest drewniana i polichromowana. W zwieńczeniu można dostrzec drewniany krzyż. Prawdopodobnie pierwotnie obiekt był ogrodzony. Zabytek posiada wartość artystyczną i historyczną.

• Kapliczki architektoniczne

Podążając, ścieżką prowadzącą przez kapliczki architektoniczne, warto stanąć na chwilę przy jednej z nich
w miejscowości Buda. Jest to kapliczka na planie kwadratu, i dwukondygnacyjna na cokole. Do frontowej ściany dolnej, ceglanej kondygnacji przytwierdzony jest obrazek dewocyjny z Najświętszym Sercem Jezusa. Górną kondygnację ożywia od frontu przeszklona wnęka z figurą Matki Bożej z Dzieciątkiem. Całość przekrywa nieco wystająca przed lico ścian płyta. Na szczycie jest umieszczony metalowy krucyfiks. Obiekt ma wartość historyczną. Szczególnym zabytkiem jest także nagrobek Jakubowiczów z Lipkowa. Od 1 stycznia 1790 r. właścicielem wsi był Paschalis Jakubowicz, który otworzył tu manufakturę słynnych lipkowskich pasów kontuszowych i zbudował dwór. W 1791 r. wizytę złożył tu król Stanisław Poniatowskim, a już wkrótce, bo w 1792 r. Jakubowicz ufundował kościół w Lipkowie. 24 stycznia 1811 r. dobra ojca zakupił syn Feliks, a następnie Lipków został sprzedany Józefowi Paschalisowi Jakubowiczowi, najstarszemu synowi, ożenionemu z Ludwiką z Ryxów. Na płycie nagrobka można dostrzec marmurową tablicę z napisem: Grób/Ś; P;/ Józefa Paschalisa Jakubowicza/zmarłego dnia 5 kwietnia/1862 t./w 70 roku życia/właścicieli dóbr tutej=/szych./Panie przyjmij ich do chwały. Całość wieńczy półowalny fronton z dekoracyjnym ornamentem akantowym i palmetowym oraz główką w glorii w tympanonie. Poniżej można dostrzec ornament pasowy w formie kimationu jońskiego. Zabytek ma wartość artystyczną i historyczną.

• Pierwszy Gwóźdź Programu to zwiedzanie XVI-wiecznej Wieży Ariańskiej oraz Muzeum Kowalstwa, w którym można zapoznać się z historią kowalstwa, oraz uczestniczyć w zajęciach warsztatowych. Przy Muzeum działa Galeria Sztuki Ludowej, w której można kupić podkówkę „Na szczęście”, certyfikat zdobycia szczytu Wieży Ariańskiej oraz wybić pamiątkową monetę.
• Drugi Gwóźdź Programu to zajęcia warsztatowe dla dzieci i młodzieży, w ramach których można stworzyć pamiątkę z Wojciechowa – podkowę z masy solnej.
• Trzeci Gwóźdź Programu to zwiedzanie kuźni Romana Czernieca, wybudowanej w 1920 r. Do dziś wykonywane są tu ręcznie wyroby artystyczne, naprawiane narzędzia rolnicze oraz podkuwane konie.
• Czwarty Gwóźdź Programu to obiad „U kowalowej” zaproszenie na domowy obiad w gospodarstwie agroturystycznym Danuty Czerniec.
• Piąty Gwóźdź Programu to zwiedzanie „Wojciechoskiej Zagrody”, czyli chałupy kowala z początku XIX w., w której oprócz tradycyjnych sprzętów domowych znajdują się narzędzia i wyroby użytkowe wykonywane w kuźni.
• Szósty Gwóźdź Programu to wizyta w Muzeum Minerałów, gdzie można wziąć udział w warsztatach wytapiania i odlewania metali w piecu – dymarce.

Oferta edukacyjna i warsztatowa szlaku skierowana jest głównie dla grup wycieczkowych dzieci i młodzieży.

Szlak otrzymał Certyfikat Polskiej Organizacji Turystycznej dla Najlepszego Produktu Turystycznego w 2010 roku.

Zobacz na mapie: Szlak Żelaza i Kowalskich Tradycji

Foto: MIK

Turyści odwiedzający szlak mają szansę poznać lokalnych twórców i rzemieślników zajmujących się m.in.:

• bibułkarstwem,
• garncarstwem,
• koronczarstwem,
• kowalstwem,
• pszczelarstwem,
• wyrobem instrumentów,
• wyrobem kierpców.

Osoby wędrujące po szlaku mogą same spróbować samemu wytworzyć różnego rodzaju produkty biorąc udział w warsztatach realizowanych w ramach projektu Akademia Ginących Zawodów, którego integralną częścią jest Szlak Tradycyjnego Rzemiosła.

Śląsk Cieszyński jest regionem wyjątkowo bogatym pod względem kultury materialnej. Niestety globalizacja i napór masowej produkcji spowodowały, że istnieje realne niebezpieczeństwo zaniku starych, rękodzielniczych technik i umiejętności. W Europie daje się zaobserwować wzrost zainteresowania tradycjami regionalnymi oraz ich popularyzację poprzez wzbogacenie oferty turystycznej. Postanowiliśmy podjąć próbę odnalezienia, zachowania i propagowania ginących zawodów w regionie. Podczas eksploracji terenowych zgromadziliśmy informacje, które pozwolą Państwu zapoznać się z tradycyjnym rzemiosłem Śląska Cieszyńskiego, twórcami, ich pracowniami, miejscami prezentacji swych wyrobów. Zapraszamy do spotkania z niezwykłymi ludźmi, wytworami ich wyobraźni i pracy rąk.

(Cytat za: oficjalną stroną szlaku)

Dla turystów została opracowana mapa szlaku a na stronie internetowej umieszczone są informacje dotyczące zasad rezerwacji spotkań z rzemieślnikami.

Projekt Polsko-Czeska Akademia Ginących Zawodów realizowany przez Śląski Zamek Sztuki i Przedsiębiorczości w Cieszynie, Stowarzyszenie Rozwoju i Współpracy Regionalnej „Olza” ,Euroregion Śląsk Cieszyński – Těšinské Slezsko, Beskydską tvorbę oraz przy współpracy Izby Regionalnej im. Adama Sikory MK PZKO w Jabłonkowie.

Zobacz na mapie: Szlak Tradycyjnego Rzemiosła

Foto: MIK

Celem projektu jest ukazanie bogactwa kultury materialnej Podtatrza i ułatwienie dotarcia do kilkudziesięciu miejsc w których jeszcze kultywowane są tradycyjne umiejętności rękodzielnicze. Pomysł na to przedsięwzięcie zrodził się z refleksji nad nowoczesnym światem, w którym taśmowo produkuje się już niemal wszystko. Jednak coraz więcej ludzi zaczyna dostrzegać ten brak oryginalności i bezduszność zmechanizowanego procesu produkcji. Rośnie zatem zainteresowanie przekazywanymi z pokolenia na pokolenie tradycyjnymi technikami rękodzielniczymi i przedmiotami, które powstają dzięki ciężkiej pracy i umiejętnościom twórców.

W odpowiedzi na konieczność zadbania o polsko-słowackie dziedzictwo kulturowe powstał Transgraniczny Trakt Tradycji, będący niejako bazą artystów tworzących w tradycyjnych technikach rękodzielniczych. Mistrzowie w swoich pracowniach zajmują się m. in. obróbką metalu, drewna, skóry, włókna i tkaniny, zdobnictwem, zabawkarstwem, rzeźbą, malarstwem na szkle, wytwarzaniem żywności. Twórców można odwiedzać w ich warsztatach położonych w kilkudziesięciu miejscowościach. Ich sylwetki jak i mapy dojazdu zaprezentowane są na stronie www.ttt.nowytarg.pl . Autorzy projektu umieścili tam również listę muzeów i izb regionalnych które warto odwiedzić.

W 2012 r. wydano przewodnik pt. Transgraniczny Trakt Tradycji oraz DVD.

Każdy kto czuje się przytłoczony tempem jakie narzuca nam współczesny świat, powinien być usatysfakcjonowany wizytą w pracowniach mistrzów mających indywidualne podejście do kultury regionu podtatrzańskiego. Wycieczka ta może być dla starszych wspaniałą okazją do podróży w czasie, natomiast dla młodszych ma nieocenione walory edukacyjne. Również każdy kto nigdy nie doceniał tradycyjnego rzemiosła będzie mógł na własne oczy przekonać się jak wielka moc drzemie w pracy ludzkich rąk.

Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 53533

W ramach Szlaku Tradycyjnego Rzemiosła Małopolski zgromadzono i nawiązano liczne kontakty z regionalnymi artystami rzemieślnikami z różnych branż – m.in. koronkarstwa, garncarstwa, rzeźby, zabawkarstwa. W sumie, do dyspozycji turystów oddano 4 zupełnie unikatowe szlaki turystyczne (Suski, Limanowski, Sądecki i Gorlicki), które prowadząc przez 39 miejscowości dają możliwość poznania aż 80 twórców w ramach 21 różnych rzemiosł! Szlak nadal pozostaje otwarty na nowych twórców i nieznane, ciekawe miejsca naszego regionu.

(Cytat za: oficjalną stroną projektu)

Szlak Rzemiosła Małopolski jest nie tylko nową propozycją turystyczną, ale również narzędziem ochrony zanikających zawodów.

Współrealizatorami szlaku są: Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego, Instytut Etnologii i Antropologii Kulturowej Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Okręgowe w Nowym Sączu i Muzeum Kultury Ludowej w Sidzinie, samorządy gmin województwa małopolskiego oraz instytucje i organizacje z regionu.

Na terenie województwa podkarpackiego funkcjonuje kontynuacja trasy – Szlak Tradycyjnego Rzemiosła Podkarpacia.

Aplikacja na urządzenia mobilne – przewodnik po szlaku: Szlak Rzemiosła! Od ręki!

Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 53531

Szlak łączy pracownie i warsztaty twórców, artystów, rękodzielników, służąc prezentacji oraz upowszechnieniu twórczości artystów Podhala. Celem projektu było zinwentaryzowanie, zwaloryzowanie i próba uchwycenia w jednolitą marketingowo koncepcję dziedzictwa kulturowego Podtatrza by zaprezentować je szerszej publiczności w naturalnym kontekście społecznym i kulturowym.

(Cytat za: oficjalną stroną szlaku)

Trasa szlaku prowadzi przez pracownie twórców ludowych zajmujących się m.in.: bednarstwem, stolarstwem, rzeźbą ludową w drewnie i metalu, szyciem strojów ludowych, hafciarstwem oraz malowaniem na szkle.

Zasięg szlaku ogranicza się do terenu powiatu tatrzańskiego i przebiega przez następujące miejscowości: Jurgów – Bukowinę Tatrzańską – Poronin – Murzasichle – Zakopane – Kościelisko – Nowy Bystre – Dzianisz – Ciche – Ząb.

Wszystkie obiekty (pracownie artystów) ujęte na szlaku są dostępne. W przewodniku podana jest dokładna lokalizacja i zasady zwiedzania poszczególnych warsztatów.

Podstawową ofertą szlaku jest wizyta w pracowni lub domu twórcy, spotkanie z nim i zapoznanie się z jego twórczością oraz warsztatem twórczym, łączy się to również z możliwością zakupem jego prac lub udziałem w warsztatach połączonych z nauką wybranej techniki.

(Cytat za:oficjalną stroną szlaku)

Koordynatorem szlaku jest Małopolskie Towarzystwo Doradcze oraz Starostwo Powiatowe w Zakopanem.

Szlak Dziedzictwa Kulturowego Podtatrza łączy w sobie ciekawą ofertę turystyki kulturowej z wymiernymi skutkami ekonomicznymi odczuwalnymi w regionie. Jest to jeden z niewielu szlaków, który jest posiada w ofercie zajęcia warsztatowe. Spotkania z rzemieślnikami dostarczają turystom wielu wrażeń, a dzięki kompleksowej informacji o szlaku w folderze (także dla turystów – rowerzystów), na takie spotkania można umówić się wcześniej, bez ryzyka, że zastanie się zamknięte drzwi.

Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 53532

Szlak Zbójników Karpackich to projekt związany z dziedzictwem kulturowym i duchowym Karpat (sztuką i rękodziełem, rzemiosłem, ginącymi zawodami, produktami regionalnymi i kuchnią regionalną). Bazuje na historii i etnografii regionu karpackiego.

Główne cele projektu

• Połączenie wszystkich inicjatyw kulturalnych i turystycznych w Karpatach, których tematem jest legenda i romantyczny mit karpackiego zbójnictwa. Postać zbójnika karpackiego ma połączyć kilka krajów, w których zbójnicy grasowali przez kilka stuleci.
• Udokumentowanie i dokładne zbadanie miejsc związanych ze zbójnikami w regionie karpackim.
• Wzmocnienie poczucia tożsamości regionalnej wśród mieszkańców Karpat oraz połączenie wszystkich inicjatyw kulturalnych i turystycznych, których tematem jest legenda i romantyczny mit karpackiego zbójnictwa.

Dlaczego zbójnik?

W pierwszych dziesięcioleciach XX wieku zbójnik stał się znakiem towarowym góralszczyzny. Był ideą, można było obsadzać go w różnych rolach: turystycznej atrakcji zabawiającej przyjezdnych, lokalnego góralskiego bohatera pilnującego, aby nie zaginęła gwara i obyczaj przodków, chłopskiego radykała wałczącego o równość i wolność, wreszcie patrioty łączącego swą góralskość ze świadomie przeżywaną polskością. Zbójnika można sprzedać w każdej formie. Jest to postać nośna, medialna, to niewyczerpane źródło inspiracji, na którym może zarobić całe obecne karpackie plemię. Prawdziwym skarbem zbójnika nie były zrabowane węgierskim kupcom srebrne krajcary, ale wolność i poczucie niezależności.

Zbójnictwo ludowe to bardzo chwytliwy medialnie wyróżnik Polski, jak i całych Karpat, na tle innych krajów i regionów, który powinien być wykorzystany w promocji Polski na arenie międzynarodowej przez Polską Organizację Turystyki oraz narodowe organizacje turystyczne krajów, przez które Szlak Zbójników Karpackich przechodzi.

W trakcie wytyczania Zbójnickiego Szlaku zauważono, że ludzie uwielbiają identyfikować się z bohaterem książkowym czy filmowym, który ma odwagę przeciwstawić się niesprawiedliwemu systemowi, jest ścigany, ale umiejętnie wymyka się obławie. Dlatego temat zbójnictwa jest wciąż pociągający. Takim pozytywnym bohaterem jest m.in. Janosik, który stał się synonimem odwagi, sprytu oraz inteligencji.

Janosik był buntownikiem przestrzegającym zbójnickich reguł, temperamentnym indywidualistą, łamiącym konwenanse. Janosikiem targały różne namiętności. Nad życiem zbójnika częstokroć unosiła się śmieć. To wzbudza w ludzi dziwną ekscytację i poruszenie. Te wszystkie cechy zbójnickiego charakteru powodują, że temat zbójnictwa jest bardzo żywym, dynamicznym, intrygującym i nieodgadnionym tematem.

Zjawisko zbójnictwa, choć już znacznie odległe w czasie, nadal fascynuje historyków, folklorystów, etnografów, literaturoznawców i językoznawców, zachęca do badań. Wciąż też pojawiają się nieznane dotąd źródła informacji, mogące rzucić nowe światło na to zagadnienie. Jest to temat bardzo wdzięczny i medialny.

Szlak Zbójników Karpackich

Szlak Zbójników Karpackich to szlak międzynarodowy (szlak będzie miał charakter międzynarodowy poprzez połączenie i opisanie wspólnych dla karpackich regionów atrakcji), transgraniczny, transkarpacki szlak dziedzictwa historyczno-kulturowego Karpat, tematyczny, pieszo-samochodowy (dopuszcza się rozbudowanie szlaku o pętle rowerowe i konne) szlak turystyczny obejmujący obiekty antropogeniczne oraz przyrodnicze posiadające związek z tradycją zbójnicką, opryszkowską i hajdamacką sześciu krajów (Polska, Słowacja, Czechy, Ukraina, Rumunia, Węgry).

Szlak można rozszerzyć o następujące kraje: Mołdawię, Chorwację, Czarnogórę, Bułgarię i Grecję. Prace nad budową i oznakowaniem szlaku zostaną podzielone na kilka etapów. Podstawową trasą będzie trasa samochodowa. Uzupełniające byłyby trasy piesze, rowerowe i konne – podzielone na kilkadziesiąt zbójeckich pętli, wybranych jako stosunkowo najbardziej dostępne dla przeciętnego, niewyczynowego piechura czy rowerzysty. Od głównego szlaku będą poprowadzone odcinki łącznikowe do atrakcji kulturowych i przyrodniczych znajdujących się w pobliżu.

Szlak Zbójników Karpackich jest na razie „wirtualnym szlakiem turystyczno-kulturowym”. Posiada stałą ofertę turystyczną jako trasa o oddzielnym temacie, posiada własne logo. Zawiera szczegółowy opis i przebieg szlaku oraz ofertę wycieczek i zbójnickich imprez integracyjnych.

Na Szlaku Zbójników Karpackich znajdują się m. in.:

• miejsca ukrycia zbójnickich skarbów, (góry, dudławe buki, głazowiska, kapliczki,
  kościółki),
• miejsca gdzie zbójnicy byli więzieni (zamki, kasztele, lochy),
• zbójnickie twierdze,
• miejsca, gdzie zbójnicy ukrywali się przed harnikami (jaskinie, wzniesienia, połoniny, szczeliny skalne),
• miejsca zbójnickich straceń – kaźni zbójeckich (zamki, wzgórza, lochy, kazamaty, cmentarze),
• miejscowości, w których najsłynniejsi harnasie się urodzili i wychowali,
• miejsca sakralnych fundacji zbójnickich (drewniane lub kamienne kapliczki, kościółki).

Tekst opracował: Leszek Młodzianowski, Fundacja Zbójnicki Szlak
Materiały graficzne: Fundacja Zbójnicki Szlak