Szlak nauki i wiedzy, stanowiący część krakowskiego szlaku muzeów, został utworzony w ramach realizowanego przez miasto Kraków unijnego projektu pt. „Produkt muzealny w wybranych miastach świata – promocja szlaków muzealnych w Europie”. Na trasie szlaku jest osiem miejsc, z których siedem znajduje się w Krakowie, a jedno w leżącej nieopodal Wieliczce. Autorzy szlaku zachęcają do odwiedzenia muzeów, których zbiory z jednej strony nawiązują do tradycji Uniwersytetu Jagiellońskiego, czyli najstarszej polskiej uczelni, a z drugiej wiążą się z naukami przyrodniczymi, techniką, postaciami słynnych badaczy i uczonych, ukazują rozwój miasta i (nie tylko lokalnych) społeczności.

Pierwszym miejscem na szlaku jest Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego leżące nieopodal Rynku Głównego, przy ul. Jagiellońskiej 15. Zawiera ono największą i najcenniejszą w Polsce kolekcję historycznych instrumentów naukowych, pośród których warto wymienić chociażby przyrządy, którymi przy obserwacjach nieba posługiwał się jeden z najwybitniejszych studentów tej uczelni, Mikołaj Kopernik, oraz datowane na 1054 rok astrolabium i pochodzący z XVI wieku Globus Jagielloński.

Miłośnikom nauki, zafascynowanych postacią Mikołaja Kopernika, warto polecić jeszcze dwa nienależące co prawda do szlaku, ale także ciekawe miejsca. Pierwszym z nich jest Obserwatorium Astronomiczne Uniwersytetu Jagiellońskiego (w dawnym forcie Skała) organizujące cykliczne spotkania pt. „Wieczory z gwiazdami”, o których informacje znaleźć można na stronie Obserwatorium. Drugie, to Centrum Kopernika Badań Interdyscyplinarnych, w ramach którego organizowane są m.in. otwarte wykłady z cyklu „Granice nauki: De Revolutionibus” odbywające się w De Revolutionibus Books & Cafe przy ul. Brackiej 14.

Kolejne miejsce warte odwiedzenia to Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Mieści się ono w jednej z piękniejszych zabytkowych kamienic przy ul. Floriańskiej 25. Można zobaczyć tutaj między innymi, jak wyglądała XVIII-wieczna apteka, z czego robione były lekarstwa, co to jest alembik i jakiej aparatury używano do wytwarzania medykamentów.

Na szlaku znalazło się także miejsce ważne dla wszystkich interesujących się sztuką robienia zdjęć. Nieopodal Parku Krakowskiego i pl. Inwalidów, przy  ul. Józefitów 16, znajduje się Muzeum Historii Fotografii im. Walerego Rzewuskiego. Znaleźć tu można nie tylko bogatą kolekcję dawnych zdjęć, ale także dowiedzieć się, co to jest dagerotyp i jak wyglądały pierwsze aparaty fotograficzne.

Bogatą kolekcję zdjęć dawnych mieszkańców Polski (i nie tylko) zawiera także Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Znajduje się ono na krakowskim Kazimierzu, w budynku dawnego ratusza miasta Kazimierza, przy Pl. Wolnica 1. Muzeum to ma już ponad 100-letnią tradycję, w tym czasie udało się tu zgromadzić ponad 80 tysięcy eksponatów, przede wszystkim fotografii i dokumentów ukazujących dawne obyczaje i tradycje ludowe w dawnej Polsce. W kolekcji znalazły się także przedmioty przywiezione przez badaczy i podróżników z innych zakątków Europy i świata. Oprócz wystawy stałej w dawnym ratuszu, muzeum organizuje rozmaite wystawy czasowe w tzw. Domu Esterki przy ul. Krakowskiej 46.

Także na Kazimierzu, przy ul. św. Wawrzyńca 15, w budynkach ponad 100-letniej zajezdni tramwajowej mieści się Muzeum Inżynierii Miejskiej stanowiące doskonałe miejsce dla fascynatów zabytków technicznych, technologicznych, przemysłowych i inżynierii miejskiej. To jedno z młodszych muzeów krakowskich poprzez swoją kolekcję pokazuje historię komunikacji zbiorowej w Krakowie, dzieje polskiej motoryzacji, inżynierii miejskiej, techniki odtwarzania dźwięku i obrazu oraz rzemiosło i przemysł. Wystawa ma charakter interaktywny i poprzez proste doświadczenia z zakresu nauk przyrodniczo-fizycznych pozwala zdobyć wiedzę o właściwościach magnesu, budowie mostów albo o ekologicznych sposobach wytwarzania energii elektrycznej. W obręb muzeum oprócz terenów dawnej zajezdni tramwajowej wchodzi także Ogród Doświadczeń im. Stanisława Lema zlokalizowany na terenie Parku Lotników Polskich, przy al. Pokoju 68.

Przejeżdżając krakowskimi Alejami Trzech Wieszczów nie sposób przeoczyć głównego gmachu Akademii Górniczo-Hutniczej z posągiem św. Barbary na szczycie. Warto, minąwszy posągi górnika i hutnika, wejść do wnętrza gmachu i odwiedzić mieszczące się tutaj Muzeum Geologiczne Wydziału Geologii, Geofizyki i Ochrony Środowiska. W korytarzach i krużgankach, na trzech kondygnacjach budynku zgromadzono tutaj w ponad 200 gablotach kilka tysięcy eksponatów składających się na jedną z największych ekspozycji geologicznych w Polsce, prezentującą rozmaite minerały i skamieniałości mieniące się feerią kształtów i barw.

Ostatnim krakowskim miejscem wchodzących w skład szlaku wiedzy i nauki jest Ogród Botaniczny Uniwersytetu Jagiellońskiego (ul. Kopernika 27). Położony nieopodal Ronda Mogilskiego ogród stanowi enklawę zieleni i przyrody i jest najstarszym obiektem tego typu w Polsce. Na obszarze 10 hektarów zgromadzono ponad 5 tysięcy rozmaitych gatunków roślin. Na uwagę zasługuje tutejsza palmiarnia i największa w Polsce kolekcja storczyków. Zobaczyć tutaj można także tropikalne rośliny użytkowe, takie jak kakaowiec, kawa, herbata czy imbir. W obrębie ogrodu działa muzeum botaniczne oraz stacja meteorologiczna. Jako ciekawostkę trzeba dodać, że w budynku muzeum mieściło się niegdyś obserwatorium astronomiczne (działające do II połowy XX wieku), po którym pozostały kopuły oraz niewielka ekspozycja z lunetą w jednej z nich.

Warto wybrać się także poza Kraków, by w pobliskiej Wieliczce odwiedzić Muzeum Żup Krakowskich. Tutejsza kopalnia soli to jedno z największych górniczych muzeów w Europie, wpisane w 1978 roku na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO. Wchodzący w skład muzeum Zamek Żupny, będący dawną siedzibą zarządców kopalni, to najstarszy obiekt na powierzchni związany z górniczą i solną historią Wieliczki.

Wszystkie muzea znajdujące się na krakowskim szlaku nauki i wiedzy dają zwiedzającym możliwość zdobywania wiedzy i zabawy równocześnie. Przybliżają one zagadnienia związane ze światem przyrody, techniki, farmacji, życia społecznego itp. Ich odwiedzanie dostarcza niezapomnianych wrażeń, a będąc wyprawą w przeszłość, daje także możliwość lepszego poznania teraźniejszości, rozwijania zainteresowań, odkrywania kolejnych fragmentów, tajemnic i zagadek otaczającego nas (wszech)świata. Wędrowanie do kolejnych miejsc może stać się inspiracją do dalszych poszukiwań, być zachętą do zadawania kolejnych pytań światu i sobie.

Celem szlaku jest prezentacja (oraz ochrona) zabytków architektury drewnianej (kaplic, kościołów, cerkwi, młynów, wiejskich chałup, drewnianych dworów). Pomimo takiej samej identyfikacji wizualnej, na razie, brak jest wspólnych inicjatyw prezentujących dziedzictwo architektury drewnianej południowo-wschodniej Polski. W każdym województwie realizowana jest inna polityka udostępnienia obiektów i promocji danego odcinka szlaku. Biorąc pod uwagę długość wszystkich tras i liczbę obiektów, byłby to jeden z największych szlaków kulturowych w kraju.

Szlak Architektury Drewnianej w województwie śląskim ma długość 1060 km i obejmuje 93 zabytki, w województwie podkarpackim 1202 km i prezentuje kilkadziesiąt obiektów (w tym dwa znajdujące się na Liście Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO) podzielonych na 9 tras, w województwie świętokrzyskim jest to kolejne 58 budynków. W województwie małopolskim szlak ma długość 1500 km i obejmuje 237 zabytkowych obiektów drewnianych, spośród których aż 4 znalazły się na liście UNESCO.

W Małopolsce Szlak Architektury Drewnianej (SAD) jest największym szlakiem turystyczno-kulturowym. Trasa pełni rolę pokazowego produktu turystycznego.

Pomysł szlaku turystycznego obejmującego wybrane obiekty architektury drewnianej zrodził się pod koniec lat 90. w istniejącej wówczas Krakowskiej Agencji Rozwoju Turystyki. Wraz z wprowadzeniem nowego podziału administracyjnego, samorządowe władze Województwa Małopolskiego podjęły temat wykreowania nowego produktu turystycznego.

(Cytat za: http://www.malopolskie.pl/Turystyka/Sad)

W 2003 roku Województwo Małopolskie powołało Szlak Architektury Drewnianej w województwie małopolskim. Dokonano wówczas inwentaryzacji i opisu wszystkich obiektów, które miały znaleźć się na szlaku, wytyczono trasy zwiedzania, oznaczono tablicami szlak oraz rozpoczęto działania promocyjne dotyczące szlaku. W 2008 roku rolę koordynatora szlaku przejęła Małopolska Organizacja Turystyczna. Wymieniono wówczas oznakowanie obiektów oraz uzupełniono oznakowanie drogowe, przeprowadzono weryfikację obiektów i poszerzono szlak, powstały nowe wydawnictwa promocyjne.

W województwie małopolskim szlak podzielono na następujące odcinki:
Trasa I – Region Jurajsko-Oświęcimski,
Trasa IA – wariant Mogiła–Proszowice,
Trasa II – Region Nadwiślański,
Trasa III – Region Podhalańsko-Pieniński,
Trasa IV – Region Pogórza Beskidzkiego,
Trasa IVA – wariant Nowy Sącz–Limanowa
Trasa IVB – wariant Nowy Sącz–Krynica,
Trasa V – Region Krynicko-Gorlicki,
Trasa VI – trasa łącznikowa.

Turyści wszelkich informacji o poszczególnych obiektach, przebiegu trasy oraz publikacjach wydanych w ramach szlaku mogą się dowiedzieć z oficjalnej strony internetowej szlaku .

Część obiektów jest udostępniona (zwłaszcza w sezonie turystycznym). Na stronie internetowej podane są informacje o dostępności poszczególnych zabytków wraz z numerami telefonicznymi do osób opiekujących się obiektami.

Na szlaku realizowane są wydarzenia w ramach przedsięwzięcia „Muzyka zaklęta w drewnie”, czyli cykle koncertów letnich oraz koncertów kolęd, które odbywają się w zabytkowych, drewnianych wnętrzach.

W 2003 roku zostały wydane ulotki tematyczne: Szlak Architektury Drewnianej – kościółki wpisane na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO opisujące zabytki w Dębnie Podhalańskim, Sękowej, Binarowej oraz Lipnicy Murowanej. Wydawnictwa zostały opublikowane w 5 wersjach językowych. W 2007 oraz 2009 została wydana mapa Szlaku Architektury Drewnianej. Dodatkowymi wydawnictwami o szlaku są: Małopolska – Szlak Architektury Drewnianej – przewodnik (2005, wznowiony w 2010). Materiały dostępne są w obiektach SAD oraz w biurze Małopolskiej Organizacji Turystycznej.

Wszystkie obiekty na szlaku są oznakowane tablicami informacyjnymi (w języku polskim, angielskim i niemieckim). Dodatkowo na terenie całego województwa znajduje się ponad 600 drogowskazów – tablic kierunkowych.

Szlak Architektury Drewnianej to jeden z najbardziej rozpoznawalnych szlaków turystyczno-kulturowych Małopolski. Jego promocji sprzyja dobrze rozbudowana strona internetowa, wsparcie merytoryczne i promocyjne ze strony Małopolskiej Organizacji Turystycznej (koordynator działań na szlaku) oraz Urzędu Marszałkowskiego Województwa Małopolskiego (inicjator szlaku).

Wydarzenia na szlaku, szeroki wybór literatury dotyczącej architektury drewnianej, obecność na trasie kościołów wpisanych na Listę Światowego Dziedzictwa Kulturowego UNESCO oraz oznaczenie tablicowe (tablice kierunkowe i informacyjne) sprzyja ruchowi turystycznemu na szlaku.

Wybrane obiekty na szlaku:

• dwór z Drogini w Nadwiślańskim Parku Etnograficznym w Wygiełzowie jest parterowym, drewnianym budynkiem posadowionym na podmurówce, o ścianach wyprawionych tynkiem glinianym. Nakrywa go wysoki, łamany dach. Szeroka sień wejściowa dzieli trakt frontowy dworu na dwie części. Po lewej stronie znajduje się część przeznaczona na ekspozycję muzealną: salon, pokój pani, pokój rezydentki, sypialnia oraz gabinet pana domu,
• zagroda ze Staniątek w Nadwiślańskim Parku Etnograficznym w Wygiełzowie, która posiada ciekawą formę – zabudowania mieszkalne i gospodarcze zamknięte są w czworoboku, tworząc tym samym wewnętrzny dziedziniec – miejsce prac gospodarczych. Taki typ zabudowy nosi nazwę okół;
• dwór Moniaków w Orawskim Parku Etnograficznym w Zubrzycy Górnej podarowany państwu polskiemu przez otatnich właścicieli, którzy pragnęli, by powstało tu muzeum. W 1955 r. dwór wraz z budynkami gospodarczymi stał się zaczątkiem nowo powołanego skansenu – Orawskiego Parku Etnograficznego,
• tartak i folusz na terenie Orawskiego Parku Etnograficznego w Zubrzycy Górnej zbudowane na początku XX w., w miejscowości Zarębek Niżny, następnie przeniesione do skansenu,
• willa Oksza w Zakopanem, która została zaprojektowana w latach 1894–1895 przez Stanisława Witkiewicza, twórcę stylu zakopiańskiego;
• chałupa Gąsieniców Sobczaków w Zakopanem, w której można podziwiać tworzoną w latach 1886–1893 kolekcję Marii i Bronisława Dembowskich, twórców pierwszego zbioru sztuki ludowej na Podhalu.
• kościół z Łososiny Dolnej zbudowany w 1739 r., a znajdujący się od 2004 r. w Sądeckim Parku Etnograficznym;
• ewangelicki zbór drewniany, zbudowany w Stadłach w 1784 r., a obecnie znajdujący się na terenie Sądeckiego Parku Etnograficznego. Jego fundatorami byli osadnicy niemieccy, którzy przybyli na tereny Beskidu Sądeckiego w XVIII w. w ramach tzw. kolonizacji józefińskiej. Po II wojnie światowej, nieużytkowany zbór został przeniesiony do miejscowości Świniarsko, gdzie do końca XX w. funkcjonował jako kościół rzymskokatolicki. W 2003 r. został przeniesiony do skansenu i odzyskał pierwotny kształt;
• zagroda maziarska w Łosiu prezentująca historię wsi, której mieszkańcy tradycyjnie zajmowali się maziarstwem – wędrownym handlem mazią i smarami;
• cerkiew greckokatolicka w Bartnem zbudowana w 1842 r., która doskonale komponuje się z krajobrazem i przyrodą Beskidu Niskiego. Świątynia reprezentuje typ zachodniołemkowski – w środku podzielona jest na trzy części, a zabytkowy, barokowy ikonostas, oddziela nawę od prezbiterium;
• zagroda Felicji Curyłowej w Zalipiu została zachowana niemal w identycznej postaci, w jakiej istniała za życia tej utalentowanej zalipiańskiej malarki i popularyzatorki sztuki ludowej. Wnętrza wyposażone są w oryginalne meble, naczynia, oleodruki i pamiątki po artystce.
• dwór w Dołędze został wybudowany w połowie XIX w. z inicjatywy Marii Pikuzińskiej-Güntherowej. Jego historia wiąże się z ważnymi wydarzeniami historycznymi – dramatycznego roku 1846 (rabacji chłopskiej) czy powstania styczniowego, gdy dwór służył jako punkt zborny i lazaret dla powstańców.

Aplikacja mobilna SmartSAD
Aplikacja prezentuje tarnowską część Szlaku Architektury Drewnianej w Małopolsce, która obejmuje ponad 250 zabytkowych obiektów, które są nieodłącznym element polskiego krajobrazu, a najlepiej zachowały się właśnie w Małopolsce. Szlak łączy malownicze kościoły, piękne cerkwie, smukłe dzwonnice, staropolskie dwory, drewniane wille i skanseny, należące do najcenniejszych zabytków ludowej kultury materialnej.

Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 42627

Małopolska Trasa UNESCO to szlak prezentujący wszystkie zabytki wpisane na listę dziedzictwa kulturowego UNESCO w Małopolsce.

Małopolska Trasa UNESCO to trasa samochodowa, w ramach której zostały przygotowane materiały – przewodniki w języku polskim, angielskim, niemieckim oraz rosyjskim.

Obiekty wpisane na Listę UNESCO w Małopolsce:

historyczne centrum Krakowa (1978)

zabytkowa kopalnia soli w Wieliczce (1978), Zamek Żupny w Wieliczce oraz zabytkowa kopalnia soli w Bochni (uzupełnienie wpisu 2013)

Auschwitz-Birkenau – niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady (1979)

Kalwaria Zebrzydowska – manierystyczny zespół architektoniczny i krajobrazowy oraz park pielgrzymkowy z XVII w. (1999)

drewniane kościoły południowej Małopolski i Podkarpacia (2003)

• Binarowa – kościół pw. św. Michała Archanioła

• Dębno Podhalańskie – kościół pw. św. Michała Archanioła

• Lipnica Murowana – kościół pw. św. Leonarda

• Sękowa  – kościół pw. św. św. Filipa i Jakuba Apostołów

drewniane cerkwie polskiego i ukraińskiego regionu Karpat (2013)

• cerkiew św. Jakuba Młodszego Apostoła w Powroźniku,
• cerkiew Opieki Bogurodzicy w Owczarach,
• cerkiew św. Paraskiewy w Kwiatoniu,
• cerkiew św. Michała Archanioła w Brunarach Wyżnych.

Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 32152