• budownictwo drewniane,
• dwory, założenia dworskie i folwarki,
• dziedzictwo historyczne,
• dziedzictwo przyrodnicze,
• panoramy, krajobrazy i punkty widokowe,
• konspekt edukacyjny „Przez wieki”,
• konspekt edukacyjny „4 pory roku”.

Niektóre z obiektów prezentowanych w ramach „Wielickich Tras” są wspólne dla dwóch lub nawet trzech szlaków, tak więc warto poświęcić czas na zapoznanie się ze wszystkimi umieszczonymi na stronie internetowej tematami. „Wielickie Trasy” są doskonałym pretekstem do zapoznania się z historią, dziedzictwem, architekturą i krajobrazem powiatu wielickiego oraz ponownego odkrycia wyjątkowości tego regionu. W opisach poszczególnych obiektów znajdziemy dokładne informacje na temat ich położenia geograficznego oraz różnorodnych kontekstów historiograficznych, związanych z ich istnieniem. Najstarsze są prehistoryczne kurhany (opisane w trasie 3 poświęconej dziedzictwu historycznemu) oraz kopiec w Krakuszowicach. Warto również zauważyć, że „Wielickie Trasy” prezentują zainteresowanym obiekty zarówno istniejące i znane, jak dwór Żeleńskich w Grodkowicach, dwór w Bilczycach, Puszcza Niepołomicka czy kościół Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach, jak i obiekty nieznane oraz już nieistniejące, takie jak folwark w Koźmicach Małych czy nieistniejący dziś dwór w Raciborsku.

Trasa 1: Budownictwo drewniane
Obiekty: kościół pw. św. Sebastiana w Wieliczce – czworaki w dawnym folwarku w Raciborsku – folwark przy dworze Żeleńskich w Grodkowicach – dom drewniany w Niegowici – folwark w Koźmicach Małych – stodoła przy Folwarku Wiązy w Marszowicach

Trasa 2: Dwory, założenia dworskie i folwarki
Obiekty: zabudowania folwarczne w Koźmicach Małych – dawne założenia dworskie majątku Morsztynów w Raciborsku (dziś na miejscu dworu znajduje się kościół) – dawne założenia dworskie i folwark Morsztynów w Pawlikowicach (dziś teren parafii pw. św. Michała Archanioła) – dwór w Bilczycach – dwór w Biskupicach – dwór Lipowskich w Hucisku – dwór i folwark  Żeleńskich w Grodkowicach

Trasa 3: Dziedzictwo historyczne
Obiekty: kurhany prehistoryczne w lesie koło wioski Jawczyce – kopiec w Krakuszowicach – kościół Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach

Trasa 4: Dziedzictwo przyrodnicze
Obiekty: Puszcza Niepołomicka (wybrane części dostępne dla zwiedzających) – stawy w Brzegach – las i stawy „na Grabówkach” w Wieliczce – Las Krzyszkowicki

Trasa 5: Panoramy, krajobrazy i punkty widokowe
Obiekty: panorama północna (droga z Grodkowic do Brzezia) – panoramy z okolicy Wieliczki (Siercza, kościół pw. św. Sebastiana w Wieliczce, kościół pw. św. Floriana w Chorągwicy) – panorama z okolic kościoła pw. św. Marcina w Biskupicach oraz kościoła pw. Znalezienia Krzyża Pańskiego w Łazanach – panoramy na Pogórzu Wielickim: Dobranowice, Grajów, Raciborsko

Trasa 6: Konspekt edukacyjny „Przez wieki” – skierowany do dzieci i młodzieży
Konspekt edukacyjny „Przez wieki” jest propozycją aktywnego spędzenia czasu połączonego z utrwalaniem podstawowej wiedzy, przede wszystkim z zakresu historii oraz historii sztuki. Jak pisze sam autor:

W tej części proponujemy przebycie przyśpieszonego kursu – od starożytności do XXI wieku, w którym każdą epokę będzie reprezentował jeden zabytek. Będzie to coś więcej niż lekcja historii, bo część miejsc reprezentują obiekty o wysokich walorach architektonicznych, przyrodniczych lub kulturowych.
Opisy większości obiektów wzbogacone są o przykładowe pytania/ćwiczenia, które należy wykonać w celu utrwalenia sobie przyswojonej wiedzy.

Obiekty: kopiec w Krakuszowicach – kościół Dziesięciu Tysięcy Męczenników w Niepołomicach –  dwór i folwark  Żeleńskich w Grodkowicach – kopiec J.H. Dąbrowskiego w Pierzchowie – cmentarz w Gdowie – pomnik na Wzgórzu Kaim w Wieliczce – cmentarz wojenny w Wieliczce – cmentarze wojenne w Niepołomicach – cmentarz wojenny w Podborzu koło Staniątek

Trasa 7: Konspekt edukacyjny „4 pory roku”
Konspekt edukacyjny „4 pory roku” jest propozycją aktywnego spędzenia czasu połączonego z utrwalaniem podstawowej wiedzy, przede wszystkim z zakresu przyrodoznawstwa. Każda z pór roku jest przypisana do innego miejsca, które jest schronieniem dla wyjątkowych zwierząt. A zatem dla wiosny jest to Puszcza Niepołomicka, podczas spaceru w której można spróbować zobaczyć bociana czarnego. Latem warto czatować w okolicach stawów Grabówki w Wieliczce, będących siedliskiem bardzo rzadkiego żółwia błotnego, który właśnie w lecie wyleguje się na kamieniach przy brzegu. Jesienią pan Krzysztof Brożek proponuje wycieczkę nad stawy w Brzegach, które są miejscem występowania dzikiego ptactwa wodnego. Zimą natomiast warto ponownie odwiedzić te same miejsca, które w zmienionych warunkach atmosferycznych odkrywają wcześniej ukryte elementy krajobrazu. Każda z propozycji przedstawionych w konspekcie jest wzbogacona o pytania/ćwiczenia, które mają pomóc w utrwaleniu zdobytej wiedzy.

Obiekty: Puszcza Niepołomicka (Droga Królewska, obrzeża wokół Rezerwatu Gibel i Rezerwatu Lipówka) – las i stawy Grabówki w Wieliczce – stawy w miejscowości Brzegi – jaworowa aleja w Raciborsku

Małopolska jako pierwsza podjęła działania zmierzające do realizacji tego zamierzenia. Urząd Marszałkowski Województwa Małopolskiego ogłosił wiosną 2010 r. konkurs grantowy na realizację I etapu Szlaku. W wyniku konkursu zadanie zostało powierzone Oddziałowi PTTK „Ziemi Tarnowskiej” w Tarnowie. Koordynatorem projektu został Powiat Tarnowski, natomiast partnerem projektu Powiat Gorlicki. Powołano również panel ekspertów, w składzie którego znaleźli się historycy, przedstawiciele powiatów, instytucji kultury, przewodnicy turystyczni, urzędnicy.

(Cytat za: oficjalną stroną projektu)

Na szlaku znajdą się najcenniejsze obiekty i miejsca, które są niemymi świadkami wydarzeń z lat 1914-1918, m.in. zbiory zgromadzone w muzeum w Gorlicach, pola bitew, Muzeum Lotnictwa w Krakowie, Forty leżące na Szlaku Twierdzy Kraków itp. Teren Małopolski usiany jest licznymi cmentarzami, na których pochowano tysiące żołnierzy różnej narodowości m.in. Austriaków, Niemców, Czechów, Słowaków, Węgrów, Rosjan, Polaków, stąd też na szlak zostaną wpisane największe wojenne cmentarze Małopolski.

Przebieg szlaku w Małopolsce:

• Tarnów – pierwsze miasto niepodległe: Pomnik Nieznanego Żołnierza, siedziba garnizonu austriackiego, siedziba garnizonu rosyjskiego, koszary, szpital wojskowy, szlak cmentarzy I wojny światowej,
• Zakliczyn – cmentarz wojenny nr 293,
• Lubinka – Dąbrówka Szczepanowska:kompleks trzech cmentarzy wojennych nr 191, 192 i 193,
• Łowczówek – cmentarz wojenny legionistów nr 171,
• Bogoniowice – cmentarz wojenny nr 138,
• Staszkówka – cmentarz wojenny nr 118,
• Łużna – wzgórze Pustki – cmentarze wojenne nr 123 i 122.
  Na ziemi gorlickiej, w czasie I wojny światowej (1914-1918) miała miejsce jedna z największych bitew na froncie wschodnim. W trakcie tzw. operacji gorlickiej zginęło tysiące żołnierzy po obu walczących stronach, w tym wielu Polaków. Jako obywatele państw zaborczych walczyli oni naprzeciw siebie w armii rosyjskiej i austriackiej. Po tych wydarzeniach pozostało tutaj ponad osiemdziesiąt cmentarzy. Największym na terenie Galicji Zachodniej jest położony na wzgórzu Pustki, na skraju wsi Łużna, cmentarz oznaczony numerem 123. Jest on również największą nekropolią żołnierzy węgierskich poza granicami Republiki Węgierskiej.
• Gorlice – Góra Cmentarna: cmentarz wojenny nr 91,
• Gorlice – Muzeum PTTK, ul. Wąska 7,
• Małastów – cmentarz wojenny nr 60 na Przełęczy Małastowskiej,
• Nowy Sącz: cmentarz komunalny – kwatera wojskowa, cmentarz nr 350, cmentarz komunalny – kwatera legionistów, Dąb Wolności – planty – posadzony w 1918 r. jako symbol odzyskania wolności,
• Marcinkowice: cmentarz wojenny nr 352, dwór, w którym w 1914 r. przebywał J. Piłsudski,
• Wzgórze Jabłoniec: cmentarz nr 368 – Limanowa,
• Limanowa: kwatera na cmentarzu komunalnym – cmentarz nr 366, dom, gdzie mieszkał Piłsudski, ul. M. B. Bolesnej,
• Przełęcz Rydza-Śmigłego (Chyszówki) – Chyszówki,
• Kamionka Mała – cmentarz nr 357,
• Muchówka – Leszczyna – cmentarz nr 308,
• Wieliczka – kwatera wojskowa nr 381 na cmentarzu komunalnym,
• Wzgórze Kaim – obelisk – Kraków,
• Twierdza Kraków – Fort Prokocim,
• Twierdza Kraków – Fort Kosocice,
• Twierdza Kraków – Fort Rajsko,
• Muzeum Lotnictwa Polskiego w Krakowie,
• Szlak Twierdzy Kraków – odcinek południowy, rozpoczyna się na skrzyżowaniu ulic Rybitwy i Golikówka, a kończy przy Forcie św. Benedykta na wzgórzu Lasoty na Krzemionkach,
• Szlak Twierdzy Kraków – odcinek północny, ta część szlaku rozpoczyna się w rejonie Fortu Mogiła przy przystanku tramwajowym na ul. Igołomskiej, a kończy się na skrzyżowaniu ulic T. Kościuszki i św. Bronisławy na Salwatorze,
• Twierdza Kraków – Fort Grębałów,
• Twierdza Kraków – Fort Krzesławice,
• Muzeum „Otwarta Twierdza” – Fort nr 44 Tonie,
• Kraków, ul. Oleandry – miejsce wymarszu I Kompanii Kadrowej,
• Michałowice-Komora – obelisk,
• Rzeplin – dwa cmentarze wojenne,
• Skała: kwatera wojenna na cmentarzu komunalnym, pomnik,
• Jangrot – Cieplice – cmentarz wojenny,
• Krzywopłoty – Bydlin – miejsce bitwy z udziałem legionistów,
• Kaliś (Ogonów) – cmentarz wojenny „Kaliś”,
• Miechów: pomnik, kwatera wojskowa na cmentarzu komunalnym,
• Książ Wielki: pałac, kwatera wojskowa na cmentarzu.

Oficjalne otwarcie szlaku planowane jest w 2014 roku.

Szlak przebiega przez teren powiatu tarnowskiego i gorlickiego, ale cmentarze wojskowe z lat 1914-1916 można spotkać na terenie całej Małopolski. Jest to trasa samochodowa, a poszczególne zabytki znajdują się w niewielkich odległościach od siebie. Na zwiedzenie całego szlaku należy zarezerwować 2 do 3 dni.

Uzupełnieniem szlaku jest trasa Szlakiem Cmentarzy I Wojny Światowej Okolic Żegociny wyznaczona w gminie Żegocina (powiat bocheński). W gminie Żegocina odległości pomiędzy poszczególnymi obiektami są niewielkie, jest to jednodniowa trasa piesza.

Większość obiektów na szlaku jest zadbana i przystosowana do zwiedzania, choć w przypadku niektórych nekropolii istnieje problem z dostępnością komunikacyjną (leżą z dala od głównych dróg).

Szlak przybliża dziedzictwo kultury żydowskiej w Małopolsce.

Miejscowości i obiekty na szlaku Śladami Żydów Małopolskich:

• Kraków (Kazimierz),
• Dąbrowa Tarnowska (ruiny synagogi, cmentarz). Synagogę zbudowano w latach 1855-1860 według projektu architekta i inżyniera Abrahama Goldsteina. Podczas I wojny światowej synagoga uległa zniszczeniu, jednak na początku lat 20. odnowiono ją. W latach 1936-1937 przeprowadzono remont. Nieopodal synagogi, po przeciwnej stronie ulicy, znajduje się kirkut – żydowski cmentarz z ocalałymi, kamiennymi nagrobkami (macewami). Miejscem, które warto odwiedzić w Dąbrowie, jest dawny dom modlitwy przy ulicy Daszyńskiego, gdzie obecnie mieści się Izba Pamięci Żydów.

• Tarnów (synagoga, łaźnia, cmentarz, pomnik I Transportu Więźniów do Oświęcimia, budynki Żydowskiego Towarzystwa Kredytowego, Szkoły Talmud Tora, Szkoły Jawne, Szkoły Stowarzyszenia Safa Berusa).
• Bobowa (synagoga i cmentarz). Pierwszą murowaną bożnicę w Bobowej wzniesiono przed 1756 r. Dzisiejszy wygląd synagogi jest skutkiem odbudowy po pożarze w 1889 r. W czasie okupacji zdewastowana, po II wojnie została zaadaptowana na warsztaty tkackie miejscowej szkoły. Opuszczona w 1993 r. synagoga została po kilku latach gruntownie wyremontowana. Synagoga składa się z wysokiej sali modlitw oraz prostokątnej przybudówki od strony zachodniej, z otwartą galeryjką na słupach.

• Nowy Sącz (muzeum – synagoga, kirkut).
• Nowy Wiśnicz (kirkut)
• Bochnia (judaica w muzeum, kirkut).
  

  Na kolekcję judaików w bocheńskim muzeum składają się zarówno obiekty synagogalne, jak i przedmioty związane z rytuałami domowymi. Tora, rimonim, jad, szofar, lampki chanukowe, klamra zakładana w Jom Kipur, puszka na etrog, besamin, kubek kiduszowy, serwetka szabatowa. Interesującym obiektem jest pieczęć bocheńskiego rabina Szyi Halbertama oraz znalezione na terenie dawnego getta nakrycie głowy – streimel. Kolekcję judaików tworzą również książki hebrajskie i w jidysz oraz dokumenty dotyczące Żydów bocheńskich z XIX i XX wieku, w tym również dokumenty z okresu okupacji hitlerowskiej. Elementem uzupełniającym bocheńskie judaika jest ikonografia – obrazy miejscowych malarzy oraz zbiór fotografii pokazujących lokalną społeczność żydowską sprzed 1939 r.

  (Cytat za: oficjalną stroną Muzeum im. S. Fischera w Bochni)

• Oświęcim (obóz zagłady).

Szlak Śladami Żydów Małopolskich mógłby się stać ciekawą ofertą turystyczną skierowaną nie tylko do turystów indywidualnych, ale też propozycją dla grup szkolnych, które w ramach zajęć dotyczących zagadnień mniejszości narodowych i etnicznych oraz poznawania historii Małopolski, mogłyby skorzystać z kompleksowej oferty pokazującej żydowskie dziedzictwo w regionie nie tylko przez pryzmat obozu zagłady w Oświęcimiu.

Niestety brak jest koordynacji całości działań prezentujących dziedzictwo mniejszości żydowskiej w Małopolsce. Uwzględnienie w szlaku Śladami Żydów Małopolskich tematycznych tras miejskich w Krakowie i Tarnowie, promocja Szlaku Żydów Małopolskich w czasie wydarzeń związanych z Festiwalem Kultury Żydowskiej w Krakowie mogłaby się przyczynić do zwiększenia ruchu turystycznego na szlaku.

<img alt=”TRASEO” src=”http://szlakimalopolski.mik.krakow.pl/files/TRASEO2.jpg” width=”100″ height=”30″ />Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl

Kod trasy: 32613