Małopolska to kraina rozmaitości, którą nazwać można również krainą zamków. To tutaj, w dawnej stolicy Polski, znajduje się piękna rezydencja królów – Zamek na Wawelu. Nieopodal, bo na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej, podziwiać można „orle gniazda”: okazałe zamczyska i romantyczne ruiny umiejscowione na skałach dochodzących czasem do 30 metrów wysokości. Malownicze średniowieczne twierdze wznoszą się również pośród szczytów Pienin i Beskidów Zachodnich. Inne zamki umiejscowione są nad jeziorami – Czchowskim i Czorsztyńskim. Także w wielu innych miejscach Małopolski z daleka dostrzec można pozostałości dawnych fortec w postaci starych murów i wież. Wielbiciele grodów, zamczysk, wież i kamiennych komnat śmiało mogą zatem ruszyć na szlak „Zamki Małopolski”. Pomocnym będzie tutaj przewodnik wydany przez Urząd Miasta Krakowa, w którym oprócz podstawowych informacji na temat zamków znaleźć można ciekawostki dotyczące miejsc, w których się one znajdują.

Pierwszym przystankiem na szlaku jest Kraków i Zamek Królewski na Wawelu. Przez wieki mieszkali tutaj królowie Polski, zamek był też miejscem posiedzeń sejmu. Obecnie zwiedzać można komnaty królewskie, Skarbiec i Zbrojownię. Miłośników sztuki orientalnej zainteresują zapewne eksponaty w salach „Sztuki Wschodu”. „Wawel Zaginiony” odkryje przed zwiedzającymi ślady dawnych i pradawnych dziejów wzgórza. Tuż obok zamku znajduje się katedra będąca przed wiekami miejscem koronacji i pochówków kolejnych władców Polski. Do dziś jest też miejscem spoczynku polskich „królów ducha”, m.in. Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego i Cypriana Kamila Norwida. Z Wawelem związane są rozmaite legendy, jak chociażby ta o wawelskim smoku, którego grotę zobaczyć można u podnóża zamkowego wzgórza.

Piękny arkadowy dziedziniec wawelski stał się inspiracją dla budowniczych trzech kolejnych zamków na szlaku: zamku w Niepołomicach, Pieskowej Skale i Suchej Beskidzkiej. Zapraszają one do wędrówki po renesansowych krużgankach.

Zamek w Niepołomicach powstał za czasów króla Kazimierza Wielkiego, jednak swój obecny renesansowy wygląd zawdzięcza Zygmuntowi Augustowi. Królowie bardzo lubili tę rezydencję, skąd chętnie wyruszali na polowania do pobliskiej puszczy.

Zamek w Pieskowej Skale nazywany bywa „małym Wawelem”, a swój renesansowy charakter zawdzięcza m.in. Hieronimowi Szafrańcowi, sekretarzowi króla Zygmunta Starego. Dziś w jego wnętrzach mieści się muzeum prezentujące przemiany stylowe w sztuce europejskiej, a także największa w Polsce galeria malarstwa angielskiego. Zamek usytuowany jest w pięknej okolicy doliny Prądnika, a nieopodal niego znajduje się słynny wapienny ostaniec – Maczuga Herkulesa.

Na miano „małego Wawelu” zasłużyła również magnacka rezydencja w Suchej Beskidzkiej. Arkadowe krużganki zamkowego dziedzińca wyróżnia lekkość i elegancja. W zamku mieści się Muzeum Miejskie, a także dom kultury oraz hotel z restauracją.

Kolejne malownicze zamki znajdują się na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Łączy je jeden z najciekawszych szlaków turystycznych Polski, zwany Szlakiem Orlich Gniazd, bo twierdze te zbudowano w miejscach tak trudno dostępnych jak gniazda królewskich ptaków. Na małopolskim szlaku zamków znalazły się trzy z nich: zamek Lipowiec w Wygiełzowie, zamek w Korzkwi i zamek w Ojcowie.
Zamek Lipowiec z daleka wyróżnia się potężną basztą z białego kamienia, która wraz z okalającymi ją murami stanowi pozostałość zamku wzniesionego w XVIII w. przez biskupów krakowskich. Warto wspiąć się na zamkową wieżę, a także odwiedzić pobliskie Muzeum Nadwiślański Park Etnograficzny, zwane popularnie skansenem.

Zamek w Korzkwi znajduje się na północ od Krakowa. Jeszcze niedawno był on ruiną, dziś odwiedzający mogą podziwiać kamienną fortecę odbudowaną z pietyzmem na wzór warowni wzniesionej tutaj w XIV w. i rozbudowanej – w renesansowym stylu – w XVI w. Oprócz zamku pełniącego niegdyś funkcję rezydencji myśliwskiej, warto zajrzeć do umiejscowionego nieopodal wczesnobarokowego kościoła z 1623 r. o charakterze obronnym.

O Ojcowie, w którym znajduje się kolejny zamek, legenda mówi, że swą nazwę zawdzięcza królowi Kazimierzowi Wielkiemu. Zamek ten był jedną z ważniejszych twierdz na Wyżynie Krakowsko-Częstochowskiej. Zamieszkany był on do końca XVIII w., m.in. w 1787 r. podejmowano tu ostatniego króla Polski, Stanisława Augusta Poniatowskiego. Do dziś zachowały się fragmenty murów oraz jednej baszty, a także wieża bramna, w której mieści się niewielka izba muzealna. Zamek ten znajduje się w obrębie Ojcowskiego Parku Narodowego, a nieopodal niego mieści się (także legendarna) Grota Łokietka, w której przyszły król miał się ukrywać przed swymi przeciwnikami.

Następne dwa zamki na szlaku prowadzą nas na południe od Krakowa, w stronę Pienin i przełomu Dunajca. W czasach średniowiecza powstały tutaj dwie graniczne warownie: węgierski zamek Dunajec w Niedzicy i polski Wronin w Czorsztynie, które dzisiaj, po zbudowaniu zapory na Dunajcu, znajdują się na oblanych wodą, malowniczych cyplach. Pochodząca z XIV w. murowana twierdza w Czorsztynie strzegła granicy z Węgrami i przeprawy przez Dunajec. Jednym z najbardziej znanych wydarzeń w długiej i ciekawej historii tego zamku jest opowieść o buncie opłacanego przez kozackich hetmanów Aleksandra Kostki-Napierskiego, który w 1651 r. napadł i zajął twierdzę. Czorsztyn odbiły oddziały wysłane przez biskupa krakowskiego, a schwytany Kostka-Napierski został skazany na śmierć. Dziś zamek ma postać trwałej ruiny, a w kilku odbudowanych pomieszczeniach mieści się nieduża ekspozycja historyczno-archeologiczna. Z tarasów na murach rozciąga się widok na Jezioro Czorsztyńskie, zamek w Niedzicy, Pieniny, a nawet Tatry. Zamek Dunajec w Niedzicy, będący jedną z najpiękniejszych tego typu budowli w Polsce, stał się znany po odnalezieniu tu w 1946 r. tajnego schowka z dokumentem „zapisanym” pismem węzełkowym kipu, jakiego używano w indiańskim imperium Inków w Peru. Sam zamek jest perełką architektury. Najstarszą jego część stanowi gotycki zamek górny z XIV w. Z wieku XV pochodzi zamek średni. Na przełomie XVI i XVII w. władający Niedzicą Jerzy Horvath rozbudował warownię w stylu renesansowym. Dziś w odremontowanych wnętrzach zamku mieści się niewielkie muzeum, a z tarasów widokowych rozpościera się widok na Jezioro Czorsztyńskie z ruinami zamku w Czorsztynie oraz strome, skaliste zbocza Pienin i Gorców. Zwiedzając Niedzicę i Czorsztyn, warto skorzystać z okazji, by popłynąć z flisakami malowniczym przełomem Dunajca.

Kolejne zamki można podziwiać, podróżując z Krakowa na południowy wschód. Pierwszy z nich, niewielki zamek królewski zwany też zamkiem żupnym, znajduje się w centrum Wieliczki. Od XIII w. zamek ten stanowił siedzibę zarządu wielickiej kopalni soli, którą zwano żupą, a jej zarządcę – żupnikiem. Z tego okresu pochodzi „Dom pośród Żupy”, w którym obecnie zobaczyć można m.in. imponującą kolekcję solniczek (ok. 400 sztuk!) oraz reprezentacyjną, gotycką salę, zwaną Izbą Grodzką. W połowie XIV w. dzięki królowi Kazimierzowi Wielkiemu zamek rozbudowano, włączając go w system fortyfikacji miejskich, których elementem stała się wzniesiona wtedy i zachowana do dziś zamkowa baszta. W XIX w. wybudowano z kolei tzw. Zamek Środkowy, który dziś mieści restaurację.

Nieco dalej, pośród malowniczych wzniesień Pogórza Wielickiego i Wiśnickiego znajdują się ruiny królewskiego zamku w Dobczycach. Początkowo była to murowana budowla obronna, którą w połowie XVI w. przekształcono w stylu renesansowym. W przeciwieństwie do wielu innych twierdz, zamek dobczycki nie padł ofiarą pożaru ani wojny, lecz… poszukiwaczy skarbów! W połowie XVIII w. przypadkowo odkryto tu garniec pełen monet. Wiadomość o znalezisku szybko rozniosła się wśród okolicznych mieszkańców, którzy w poszukiwaniu kolejnego skarbu (którego oczywiście nie było), rozebrali budowlę do fundamentów. Obecnie częściowo odbudowany zamek znajduje się pod opieką miejscowego oddziału PTTK.

Do dziś podziw odwiedzających budzi potężna rezydencja Kmitów i Lubomirskich w Nowym Wiśniczu, której początki sięgają XV w. Niegdyś wypełniały ją olbrzymie bogactwa, wywiezione stąd podczas „potopu” szwedzkiego w 1655 r. Dzisiejszy wygląd zamek zawdzięcza kolejnym przebudowom: z XV w. w stylu renesansowym oraz z XVII w., kiedy to otoczono go bastionowymi fortyfikacjami, tworząc typ rezydencji zwany palazzo in fortezza. Z murów zamku doskonale widać wznoszące się na sąsiednim wzgórzu zabudowania warownego klasztoru Karmelitów z XVII w., w którym obecnie mieści się więzienie. Warto odwiedzić także stojący między zamkiem i klasztorem mały drewniany dwór z 1850 r., zwany Koryznówką, w którym kiedyś często bywał Jan Matejko.

Późnogotycką architekturą urzeka z kolei następny na szlaku zamek w Dębnie. Każdego roku we wrześniu odbywa się tutaj „Międzynarodowy Turniej Rycerski”, będący jedną z największych tego typu imprez w Polsce. W szranki stają wówczas rycerze walczący o „Złoty warkocz Tarłówny” – legendarnej córki jednego z dawnych właścicieli twierdzy, której duch podobno ukazuje się w zamku jako biała dama. Do Dębna warto zajrzeć nie tylko podczas turnieju. We wnętrzach tej rycerskiej rezydencji mieszczą się interesujące ekspozycje muzealne, wśród których uwagę zwracają meble, obrazy i broń z okresu od XVII do XIX w. Duże zainteresowanie wzbudza zamkowa kuchnia z zachowanym wyposażeniem.
Ostatnie trzy zamki na szlaku (w Czchowie, Wytrzyszczce i Nowym Sączu) ponownie kierują nas w stronę Dunajca, którego dolina wraz z doliną Popradu przez stulecia tworzyła ważny trakt komunikacyjny. Broniły go liczne grody, zamki i baszty strażnicze. Po wielu z nich nie ma już śladu, z innych zostały tylko fragmenty, stanowiące malownicze akcenty w górskim krajobrazie.

Potężna baszta czchowskiego zamku mieści się na wzgórzu nad Czchowem. Z jej szczytu rozciąga się widok na okoliczne wzgórza wraz z zaporą i Jeziorem Czchowskim. Cylindryczną wieżę o imponujących, kilkumetrowej grubości murach zbudowano pod koniec XIII w. W kolejnym stuleciu wokół baszty powstał niewielki zamek – siedziba starostwa czchowskiego. W XVIII w. opuszczona budowla popadła w ruinę. W ostatnich latach obok zachowanej wieży odbudowano fragment murów i domek strażnika, w którym zobaczyć można wystawę archeologiczną wraz z makietą pierwotnego zamku.

W wodach Jeziora Czchowskiego odbijają się także mury oraz kamienna baszta zamku Tropsztyn w Wytrzyszczce. Jest to właściwie zupełnie nowa budowla wzniesiona na ruinach oryginalnego zamku pochodzącego z przełomu XIII i XIV w. Według legendy, w tunelach i lochach pod Tropsztynem ukryto w XVIII w. skarb Inków, przewieziony tu z zamku w Niedzicy. Dziś zwiedzający mogą m.in. wejść na wieżę, a także obejrzeć film dokumentalny o poszukiwaniach legendarnego skarbu Inków. Warto dodać, że na przeciwległym brzegu Jeziora Czchowskiego wznosi się widoczny z daleka kościół w Tropiu, gdzie podobno przed jego powstaniem mieli swą pustelnię święci Świerad i Benedykt. Dziś do ich sanktuarium w Tropiu pielgrzymują wierni z Polski i ze Słowacji, której święci pustelnicy są patronami.

Ostatnim miejscem na szlaku jest zamek w Nowym Sączu, którego ruiny w postaci fragmentu murów, baszty i pozostałości innych budowli umiejscowione są w parku na skraju Starego Miasta, w widłach Dunajca i Kamienicy. Nowosądecki zamek powstały na początku XIV w. do ruiny doprowadziły pożary w XVIII w., a potem powódź w 1813 r. W odbudowanym w 20-leciu międzywojennym obiekcie w czasach II wojny światowej niemieccy okupanci przechowywali amunicję, a następnie w 1945 r. zamek został wysadzony. Po wojnie odbudowano fragment muru i Basztę Kowalską, zwieńczoną renesansową attyką. Spacerując w okolicach ruin nowosądeckiego zamku, warto zwrócić uwagę na liczne zabytkowe kamieniczki, kościoły oraz Muzeum Okręgowe prezentujące przede wszystkim sztukę z terenu Sądecczyzny. Na odwiedziny zasługuje także znajdujący się na skraju miasta Sądecki Park Etnograficzny.
Na szlaku zamków Małopolski znalazło się szesnaście rozmaitych obiektów: rezydencji, twierdz, baszt i malowniczych ruin. Warto je odwiedzić, poznać, zobaczyć, pamiętając jednocześnie, że pomiędzy nimi ukrywają się jeszcze inne tajemnicze twierdze, samotne wieże i ruiny czekające na odkrycie.

Trasa jest dostępna w formie aplikacji na urządzenia mobilne w serwisie Traseo.pl
Kod trasy: 45521