W kolejnym odcinku cyklu „Spacery po Krakowie” prezentujemy 3 trasy krakowskie o tematyce żydowskiej. Już po krótkim przeglądaniu propozycji z wyszukiwarki spod hasła Trasy żydowskie w Krakowie, pojawia się kilkanaście tras, o zmiennych nazwach i różnym przebiegu. To, co je łączy to chęć upamiętnienia wielowiekowej obecności Żydów w Krakowie.

Miejsca związane z historią Żydów można odnaleźć niemal na terenie całego Krakowa a szczególnie historycznych dzielnic: Stare Miasto, Kazimierz, Stradom, Podgórze. Niemniej najbardziej charakterystyczny dla kultury żydowskiej jest Kazimierz, ale przede wszystkim jego wschodnia część (obszar między ulicami Miodową, Starowiślną, św. Wawrzyńca, Wąską, Józefa i Nową*), gdzie niegdyś za murami tętniło życiem żydowskie miasteczko. Tam zlokalizowane były: mieszkania Żydów, synagogi, cmentarze, mykwy, rytualne ubojnie, czyli wszystko to, co umożliwiało rozwój mieszkańców w zgodzie z ich religią i kulturą.

Wielość spojrzeń na problematykę żydowską w Krakowie oraz różne ujęcie tej problematyki przyczyniło się do powstania kilkunastu propozycji tras prezentujących kulturę żydowską w Krakowie. Ta mnogość może wprowadzić chaos i rozterkę u turysty, który chciałby podążyć jedną trasą zabytków żydowskich. Z drugiej strony ta wielość tras pokazuje jak na różne sposoby można mówić o krakowskich Żydach.

Obok tradycyjnych przewodników dostępnych w księgarniach sięgnąć można do folderów dostępnych w internecie: Miasto Kraków proponuje spacer Trasą zabytków żydowskich. Obejmuje ona zaledwie kilka obiektów począwszy od Centrum Kultury Żydowskiej (ul. Meiselsa). Poprzez synagogi: Tempel (ul. Miodowa), Kupa (ul. Warszauera), Izaaka (ul. Jakuba), Wysoka (ul. Józefa), i przy ul. Szerokiej: synagoga Stara – obecnie mieszcząca oddział Muzeum Historycznego Miasta Krakowa z ekspozycją poświęconą historii i kulturze krakowskich Żydów, Remuh – czynna krakowska ortodoksyjna synagoga, Poppera. Trasa kończy się na Nowym Cmentarzu Żydowskim przy ul. Miodowej.

Niekonwencjonalne podejście do trasy żydowskiego Kazimierza zaproponowane zostało w jednym z wydawnictw Gazety Wyborczej „Spacerownik. Żydowski Kazimierz”. Autorką tekstu jest Barbara Zbroja zawodowo zajmująca się dziedzictwem m. in. krakowskich Żydów. Wycieczka poprowadzona została po całym terenie Kazimierza, uwzględnia zmiany po roku 1818, kiedy Żydzi dostali pozwolenie na zamieszkanie jak również gospodarcze wykorzystanie terenów poza murami ich dawnego miasta. Toteż trasa uwzględnia obiekty powstałe w XIX i XX wieku, o których często zapomina się lub po prostu nie wie, iż były związane z Żydami: np.: domy modlitwy wpisane w pierzeje ulic, szpital żydowski, szkoła zawodowa dla dziewcząt, dom sierot żydowskich i inne.

W ramach projektu Szlaki krakowskich muzeów realizowanego przez Urząd Miasta Krakowa powstał Szlak Kultury Żydowskiej, którego elementami są krakowskie muzea związane w różnym stopniu z kulturą żydowską. Na trasie tego szlaku znalazły się oprócz oddziałów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, takich jak: Stara Synagoga, Apteka pod Orłem, Fabryka Schindlera, również Muzeum Narodowe w Krakowie: gmach główny, Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli, Muzeum Żydowskie Galicja, Muzeum Farmacji Collegium Medicum Uniwersytetu Jagiellońskiego.

Całkowitą dowolność w opracowaniu tras żydowskich proponują biura podróży oraz biura przewodników miejskich. Te oferty są na tyle elastyczne by każdy turysta mógł znaleźć coś dla siebie. (zabytki na trasie)
Trasy żydowskie w Krakowie to pole nieustannej aktywności organizatorów wycieczek, miasta Krakowa i innych podmiotów. Stąd tak wiele rozbieżności w uspójnieniu tras i wytyczenia jednej, a może w tym wypadku korzystniejsza jest ta mnogość?

*Na podstawie: M. Rożek, Przewodnik po zabytkach Kraków. Urbs celeberima, Kraków 2008, s. 412.