Zapraszamy na spacer po zabytkach dębińskiej architektury.
Pierwszym obiektem na naszej trasie jest jedyny w Polsce zamek łączący w sobie cechy architektury gotyckiej i renesansowej.
Budowla powstała przed 1480 rokiem na miejscu wcześniejszych założeń obronnych z XIII i XIV wieku. W ciągu setek lat zmieniał się jej wygląd – ceglane elewacje zostały wzbogacone wzorami z czarno palonej cegły (zendrówki), wykuszami* (na okrągłych cokołach baszt) oraz kamiennymi płaskorzeźbami z motywami roślinnymi, geometrycznymi i heraldycznymi. W XVI wieku zamek nabrał cech architektury późnorenesansowej – świadczą o tym zachowane do dziś sgraffitowe** dekoracje okien. W przeciągu kolejnych setek lat rozbudowano posiadłość, baszty nakryto spiczastymi hełmami, a mury ozdobiono zębatym zwieńczeniem. Po 1945 roku dokonano zmian w celu przywrócenia budowli pierwotnego wyglądu. Obecnie we wnętrzu zamku mieści się muzeum. Możemy zwiedzić pomieszczenia mieszkalne, reprezentacyjne i gospodarcze (m.in. kuchnię, „winnicę”, skarbiec).
[Zamek można zwiedzać od 15 marca do 30 listopada w godzinach: wt, czw: 10.00-17.00, śr, pt: 9.00-15.00, so: 11.00-15.00, nd: 11.00-15.00 (w lipcu i sierpniu: 11-19)]
Według wielu podań, zamek aż po dziś dzień odwiedzają „moce nieczyste”. Czy potrafisz odnaleźć wyryte na wsporniku jednej z baszt straszne, iście diabelskie lico? Odkryte zostało przed kilku laty, ale nie wiadomo, kto i kiedy je wykonał…
Udajemy się w kierunku kościoła. Po lewej stronie widzimy wiejski cmentarz z kaplicą grobową rodu Jastrzębskich (byłych właścicieli zamku).
Kamienno-ceglana budowla pochodzi z początku XX wieku i utrzymana jest w stylu neogotyckim. Kaplica ma dwa poziomy: dolny, gdzie znajdują się sarkofagi, oraz górny, w którego oknach osadzone są secesyjne witraże.
Szczególną uwagę zwróćmy na: przyścienne filary (przypory), trójkątny szczyt, płytkie wnęki oraz ostrołukowe okno w fasadzie kaplicy. Podobne elementy odnajdziemy w architekturze dębińskiego kościoła, do którego udamy się za chwilę.
Zmierzamy na wzgórze, gdzie stoi kościół pw. św. Małgorzaty.
Budowla pochodzi z początku XVI wieku, ale nie jest pierwszą świątynią powstałą w Dębnie. Według zachowanych dokumentów, kościół drewniany istniał tutaj już w XIII wieku.
Dzisiaj możemy podziwiać gotycką, murowaną, jednonawową świątynię. Stojąc przed obiektem, zwróćmy uwagę na zachodnią wieżę (w jej wnętrzu rozbrzmiewa dzwon odlany w 1777 roku) z drewnianą izbicą***, pokrytą gontowym dachem, oraz na umieszczoną na dachu wieżyczkę na sygnaturkę.
W przedsionku możemy odnaleźć jeden z pięciu gotyckich portali schodkowych. Spróbuj odszukać pozostałe.
W części nawowej koniecznie trzeba obejrzeć ołtarze boczne, pochodzące z 1900 roku. Prezbiterium nakryte jest gotyckim sklepieniem krzyżowo-żebrowym. W ołtarzu głównym możemy podziwiać kopię tryptyku św. Trójcy z 1520 roku (oryginał znajduje się w Muzeum Narodowym w Krakowie), a ponad nim witraż przedstawiający św. Małgorzatę.
Czas spaceru: 30 min.
Bibliografia:
- Janicka-Krzywda U., Patron, atrybut, symbol, Poznań 1993
- Kubalska-Sulkiewicz K., Bielska-Łach M., Manteuffel-Szarota A. (red.), Słownik terminologiczny
sztuk pięknych, Warszawa 1996 - Luchter-Krupińska L., Budowle sakralne Dębna, Tarnów 2004
- Luchter-Krupińska L., Dębno – przewodnik, Tarnów 2006
- Luchter-Krupińska L., Poczet pań i panów na Dębnie, Tarnów 2005
- Zaleski W., Święci na każdy dzień, Warszawa 1997
* wykusz – wystający ze ściany budowli element w formie dobudówki.
** sgraffito – technika malarstwa ściennego, polegająca na nakładaniu kilku warstw kolorowego tynku,
które następnie są częściowo zeskrobywane. W efekcie uzyskuje się wielobarwny wzór.
*** izbica – najwyższy poziom wieży drewnianej.
Materiał przygotowany w ramach projektu Pierścień św. Kingi – edycja 2008
Fot. Julita Kwaśniak, Paweł Pomykalski
Autorką tekstu jest wolontariuszka Małopolskiego Instytutu Kultury.
Formularz kontaktowy
